Πέθανε πάμφτωχος

Με αφορμή την μεγάλη έκθεση στην πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, σκέφτηκα να σας παρουσιάσω τον άγνωστο στον πολύ κόσμο ζωγράφο, Θεόφραστο Τριανταφυλλίδη. Ενός ζωγράφου που δοκιμάστηκε πάρα πολύ στην ζωή του, από απανωτές ατυχίες και αναποδιές.

 Ο Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης είναι μια ιδιαίτερα χαρακτηριστική μορφή στην ιστορία της τέχνης και γενικότερα στη πνευματική ζωή της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Τόσο σαν ζωγράφος όσο και σαν άνθρωπος έζησε και έδρασε με απόλυτη αυτονομία σε σχέση με οποιουδήποτε είδους επίσημο ή ιδιωτικό κύκλωμα, κοινωνικό, επαγγελματικό και πολιτικό. Κοινώς δεν ανήκε σε κλίκες και φατρίες.

Έφυγε στο Μόναχο και στη συνέχεια στο Παρίσι και παρ’ όλα αυτά δεν διεκδίκησε ούτε τη μία ούτε την άλλη ταυτότητα, αν και βαθύτατα εκσυγχρονιστής και πνευματικός άνθρωπος. Γεννήθηκε στη Σμύρνη (το 1881), έχασε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του με τη μικρασιατική καταστροφή και ήταν ιδρυτικό μέλος της ομάδας Τέχνη (1917), τόσο σαν εκσυγχρονιστής και μοντέρνος ζωγράφος, όσο και σαν δημοκρατικός και εκσυγχρονιστής πολίτης δεν διεκδίκησε ποτέ του κανένα προνόμιο για τα καλλιτεχνικά και πολιτικά του πιστεύω. Μοιράστηκε το ατελιέ του με τον Μαλέα και ήταν στενός φίλος του Νικόλαου Λύτρα και του Περικλή Βυζάντιου.

Έζησε 73 χρόνια με τους φίλους του, τους συμπολίτες του, τους συναδέλφους του, τους γείτονές του και τους λίγους μαθητές του, αποφεύγοντας συστηματικά κάθε επισημότητα, κάθε είδους τίτλο και θεσμική αναγνώριση. Ιδιαίτερα μορφωμένος, υπήρξε στενός φίλος με ουσιαστικούς ανθρώπους των γραμμάτων και του πνεύματος του καιρού του. Όλα τα παραπάνω είναι εμφανή στο ζωγραφικό του έργο, όπου με την ίδια ελευθερία, ανεξαρτησία και γενναιοδωρία παρατηρεί την καθημερινή πραγματικότητα και συμμετέχει ενεργά στη ζωή χωρίς να αφεθεί ούτε στιγμή στην ευκολία της ηθογραφίας, της περιγραφής, της ωραιοποίησης ή της ταξινόμησης των ατόμων και των πραγμάτων που τον περιβάλλουν.

Ήταν άνθρωπος της λιτότητας και των μικρών χαρών, γι’ αυτό και χαρακτηρίστηκε «Παπαδιαμάντης της ζωγραφικής». Του άρεσε το ψάρεμα, η ζωή και η δουλειά στο εργαστήριό του, η ζεστή επαφή με τον συνάνθρωπο: «Η μεγαλύτερή μου ευχαρίστηση είναι σαν ακούω να χτυπούν την πόρτα μου. Φυσικά δεν πιστεύω πως έρχεται κανείς για ν’ αγοράσει — τέτοιες αυταπάτες δεν με βασανίζουν — αλλά να δει και να του εξηγήσω το έργο μου.»

Το 1954 κλονίστηκε σοβαρά η υγεία του. Πέθανε πάμφτωχος τον επόμενο χρόνο στην κλινική «Κυανούς Σταυρός» και η σορός του ενταφιάστηκε στο Μενίδι. Την επομένη του θανάτου του, μερικοί φίλοι του, μεταξύ των οποίων ο Περικλής Βυζάντιος, κατέγραψαν την μικρή κληρονομιά του καλλιτέχνη: όλοι και όλοι 37 πίνακες. Πολλές δεκαετίες αργότερα, ο ιστορικός της τέχνης Α. Κωτίδης εντόπισε και μελέτησε περίπου 200 έργα του ζωγράφου διάσπαρτα σε διάφορες συλλογές.

Αριστερά, Αυτοπροσωπογραφία (1952)

Πορτραίτο του Δημήτρη Γιολδάση

Κι’ άλλα άρθρα για ζωγραφους μας με την ζωή και το έργο τους

Κωνσταντίνος Βολανάκης: Στην κηδεία του παραβρέθηκαν μόνο 5-6 άτομα https://bit.ly/3bTSMKc

Κωνσταντίνος Παρθένης: Απομονωμένος και παράλυτος https://bit.ly/3top0Ty

Γιώργος Ιακωβίδης: Ο συντηρητικός https://bit.ly/2meFRbv

Νικηφόρος Λύτρας: Τον δηλητηρίασαν τα χρώματα https://bit.ly/2MMwX4x

Νικόλαος Γύζης: Ξεκίνησε από την Τήνο https://bit.ly/2E7ptVy

Ουμβέρτος Σ. Αργυρός: Ο μεγάλος Έλληνας Ιμπρεσιονιστής https://bit.ly/2tPwen8

Ελένη Αλταμούρα: Ντύθηκε άντρας για να σπουδάσει https://bit.ly/3Fru9Be

Σοφία Λασκαρίδου: Υποτιμημένη από την πολιτεία https://bit.ly/3auDUjL

————

Περικλής Βυζάντιος: Γράφοντας την βιογραφία του, πέθανε https://bit.ly/3bZ8AsX

Ντίκος Βυζάντιος: Έλληνας της διασποράς https://bit.ly/39NFECW

Σπύρος Βασιλείου: Ο μπάρμπα Σπύρος https://bit.ly/2UlA580

Γιάννης Μόραλης: Ο γίγαντας της Ελληνικής ζωγραφικής https://bit.ly/2CNNPTQ

Νίκος Εγγονόπουλος: Ο μεγάλος υπερρεαλιστής ποιητής και ζωγράφος https://bit.ly/2pY7KWH

Γιάννης Τσαρούχης: Λάτρευε την Ελλάδα, την Κάλλας και την Μπέλλου https://bit.ly/2EZl4j2

Γιώργος Μπουζιάνης: Ο Έλληνας θεμελιωτής της μοντέρνας τέχνης https://bit.ly/2nhZfY9

Ουμβέρτος Σ. Αργυρός: Ο μεγάλος Έλληνας Ιμπρεσιονιστής https://bit.ly/2tPwen8