Αρχαία Ελίκη: Πόσο ντρέπομαι!

Πόσο ντρέπομαι για την κατάντια του πολιτισμού μας. Πόσο ντρέπομαι για τον χαμένο κόπο των αρχαιολόγων που ξεκίνησαν να ψάχνουν πριν από τόσα χρόνια! Πόσο ντρέπομαι για την τόση απραξία… Γι’ αυτήν την ανασκαφή είχε ενδιαφερθεί όλος ο πλανήτης. Από Discovery Channel, History Channel, ZDF και BBC που πραγματοποίησε ωριαίο ντοκιμαντέρ με τίτλο “Ελίκη – η πραγματική Ατλαντίδα”, μέχρι τους “New York Times”, “Herald Tribune” και το γνωστό έγκυρο αμερικανικό περιοδικό “Archaeology”. Ακόμα και ο Ζακ Ύβ Κουστώ είχε έρθει να κάνει υποθαλάσσιες έρευνες…

Και σήμερα όλα είναι παρατημένα στο έλεος… Τρέμω μην τα μπαζώσουν, τα τσιμεντώσουν και δώσουν το οικοπεδάκι για να γίνει ξενοδοχειακό resort. Για όλα τους έχω ικανούς

Οι αρχαιολόγοι που συμμετείχαν στην έρευνα για την ανάδειξη της αρχαίας Ελίκης, αλλά και παράγοντες του Πανεπιστημίου Πατρών κατάγγειλαν ότι το ανασκαφικό έργο διακόπηκε αδικαιολόγητα το 2013, συνεπεία μη εγκριτικής απόφασης του τότε υπουργού Πολιτισμού Πάνου Παναγιωτόπουλου και εν γνώσει της επικεφαλής των υπηρεσιών και προέδρου του ΚΑΣ γενικής γραμματέως του υπουργείου, Λίνας Μενδώνη.

Όμως δεν έλαβαν ποτέ απάντηση σε κάποια από τα ερωτήματα τους. Οι αρχαιολόγοι το 2014 απτόητοι και εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών υπέβαλαν εκ νέου το αίτημα για τη συνέχιση των ερευνών. Όμως το αίτημα παρέμεινε και πάλι σε εκκρεμότητα κατά παράβαση της νόμιμης διαδικασίας, με ευθύνη των ίδιων εμπλεκόμενων παραγόντων του υπουργείου.

Τι ήταν η Ελίκη;

Η Ελίκη ήταν αρχαία Ελληνική πόλη στην Αχαϊα που πιστεύανε για πολλούς αιώνες πως βυθίστηκε στην θάλασσα από ισχυρό σεισμό και τσουνάμι (373 π.Χ.). Οι τελευταίες έρευνες όμως έδειξαν ότι είχε βυθιστεί σε μια εσωτερική λιμνοθάλασσα μέσα στο Αχαϊκό έδαφος και όχι στην θάλασσα. Στις προσπάθειες του να προστατέψει την περιοχή από μεγαλύτερες καταστροφές το “WMF” τοποθέτησε την Ελίκη στον κατάλογο με τις “100 περισσότερο απειλούμενες περιοχές του πλανήτη”.

Χάρτης της αρχαίας Αχαϊας – όπου μπορείτε να δείτε πριν το Αίγιο, την θέση της Αρχαίας Ελίκης.

Το όνομα της το οφείλει στην βασίλισσα Ελίκη, ιδρύθηκε την Εποχή του Ορείχαλκου και έγινε σύντομα η μεγαλύτερη πόλη στην Αχαΐα. Ο Όμηρος μάλιστα γράφει ότι η Ελίκη συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο στο πλευρό του Αγαμέμνονα. Μετά τον Τρωϊκό πόλεμο, η Ελίκη δημιούργησε την “Αχαϊκή Δωδεκάπολη”, που ήταν 12 μικρές πόλεις γύρω από το σημερινό Αίγιο και έγινε το σημαντικότερο πολιτιστικό και θρησκευτικό κέντρο σε ολόκληρη την Πελοπόννησο κόβοντας μάλιστα και τα δικά της νομίσματα.

Τα ευρήματα από την Ελίκη μέχρι στιγμής περιορίζονται μόνο σε χάλκινα νομίσματα του 5ου αιώνα π.χ. που σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Μπόντε στο Βερολίνο. Τα νομίσματα περιέχουν στην μπροστινή όψη την κεφαλή του Ποσειδώνα ιδρυτή και πολιούχου της πόλης με τα ελληνικά γράμματα “ΕΛΙΚ” και στην πίσω την τρίαινα με δελφίνια.

Ο καταποντισμός

Η πόλη καταστράφηκε από σεισμό μία χειμερινή νύχτα περίπου δύο χρόνια πριν από την Μάχη των Λεύκτρων. Λέγεται πως πολλά σοβαρά γεγονότα προειδοποίησαν για την τεράστια καταστροφή και πέντε μέρες πριν συμβεί το κακό, όλα τα ζώα και τα έντομα της πόλης εξαφανίστηκαν. Η πόλη και μία έκταση 12 σταδίων βυθίστηκε από τον σεισμό και καλύφτηκε από την θάλασσα, όλοι οι κάτοικοι σκοτώθηκαν, υπήρχαν μονάχα κάποιες οροφές από ψηλά κτίσματα που διακρίνονταν μέσα στην θάλασσα. Πέντε πλοία από την Αρχαία Σπάρτη που είχαν αγκυροβολήσει στο λιμάνι της Ελίκης παρασύρθηκαν και βυθίστηκαν μαζί της. Οι Αχαιοί έστειλαν 2.000 άνδρες να ανασύρουν από τον βυθό τα ανθρώπινα σώματα αλλά δεν κατάφεραν να περισυλλέξουν ούτε έναν νεκρό. Ο μύθος λέει πως η πόλη καταστράφηκε από την οργή του θεού Ποσειδώνα επειδή οι κάτοικοι αρνήθηκαν να παραδώσουν στους απεσταλμένους της αποικίας της Ελίκης στην Ασία το άγαλμα του θεού ή κάποιο αντίγραφο του.

Αρχαίες αναφορές

• Ο φιλόσοφος Ερατοσθένης ο Κυρηναίος που επισκέφτηκε την περιοχή 150 χρόνια μετά την καταστροφή της, ανέφερε ότι το βυθισμένο τεράστιο χάλκινο άγαλμα του Ποσειδώνα “με τον ιππόκαμπο στο χέρι” ήταν επικίνδυνο για τα δίχτυα των ψαράδων.

• Ο περιηγητής Παυσανίας επισκέφτηκε μια παραλιακή ακτή με το όνομα Ελίκη επτά χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το Αίγιο (174 π.Χ.), διέκρινε στον βυθό τα τείχη μιας πόλης αλλά ήταν διαβρωμένα από το αλάτι.

• Ο Αδαλβέρτος Τζιοβαννίνι έγραψε ότι ο καταποντισμός της Ελίκης έδωσε στον Πλάτωνα την ιδέα να γράψει το έργο του Ατλαντίδα.

• Πολλοί διάσημοι περιηγητές και αρχαίοι συγγραφείς επισκέφτηκαν τα βυθισμένα ερείπια όπως οι Έλληνες Στράβων, Παυσανίας, Διόδωρος Σικελιώτης και οι Ρωμαίοι Κλαύδιος Αιλιανός και Οβίδιος.

• Τον 19ο αιώνα συνέβη στην περιοχή παρόμοιος σεισμός και τσουνάμι.

Στην σύγχρονη εποχή

Η βυθισμένη πόλη της Ελίκης έγινε ο πιο διάσημος προορισμός όλων των επιστημόνων που ασχολήθηκαν με την υποβρύχια αρχαιολογία, αμέτρητοι ιστορικοί, αρχαιολόγοι, συγγραφείς έχουν γράψει βιβλία, σημειώθηκαν πολλές διαφωνίες σχετικά με την θέση της. Ο Γάλλος αρχαιολόγος και διπλωμάτης Φρανσουά Πουκεβίλ έγραψε το έργο του “Ταξίδι στην Ελλάδα” (1826). Ο Γερμανός αρχαιολόγος και ιστορικός Ερνέστος Κούρτιος έγραψε ένα έργο σχετικά με την θέση της Ελίκης (1851). Ο Διευθυντής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Ιούλιος Σμιτ έγραψε μια μελέτη (1879) στην οποία έκανε σύγκριση ανάμεσα στον μεγάλο σεισμό που σημειώθηκε στο Αίγιο (28 Δεκεμβρίου 1861) με τον σεισμό που καταποντίστηκε η Ελίκη. Ο Δήμαρχος του Αιγίου Σπύρος Παναγιωτόπουλος έγραψε μία μελέτη σχετικά με την αρχαία πόλη (1883) και ο Έλληνας συγγραφέας Π. Ξυνόπουλος έγραψε το έργο “Η πόλη του Αιγείου μέσω των αιώνων” (1912). Με το θέμα ασχολήθηκε επίσης ο Άγγλος ιστορικός και αξιωματικός Στάνλεϋ Κάσσον που υπηρέτησε στην Ελλάδα (1939).

Πολλοί σημαντικοί αρχαιολόγοι ασχολήθηκαν με το θέμα, όπως ο Γερμανός Γκέοργκ Κάρο (1948), ο Γερμανός Γεωλόγος και Γεωγράφος Άλφρεντ Φίλιπσον (1950), και ο Έλληνας συγγραφέας και Ακαδημαϊκός Σπυρίδων Δοντάς. Επίσης ο εφευρέτης του Σόναρ καθηγητής Χάρολντ Γιούτζιν Έντγκερτον αποφάσισε να συνεργαστεί το 1967 με τον Αμερικάνο φωτορεπόρτερ Πίτερ Θροσμόρτον για την ανακάλυψη της Ελίκης. Είχαν πειστεί ότι βρισκόταν στον βυθό του Κορινθιακού κόλπου. Ο Χάρολντ Γιούτζιν Έντγκερτον τελειοποίησε την ηχοβολιστική συσκευή, το Σόναρ, ακριβώς για τις ανάγκες των ερευνών του για την Ελίκη αλλά οι Ελληνικές αρχές αρνήθηκαν να του δώσουν άδεια. Ο Ζακ-Υβ Κουστώ έκανε μερικές προσπάθειες αλλά χωρίς αποτέλεσμα (1967, 1976). Τέλος ο δύτης-ερευνητής Αλέξης Παπαδόπουλος μετά από επτά χρόνια έρευνας ανακάλυψε μια βυθισμένη πόλη και μάλιστα έκανε ένα δεκάλεπτο υποβρύχιο φιλμ ντοκουμέντο. Το περιοδικό “Αρχαιολογία” έγραψε: “Σίγουρα αποτελεί μεγάλη ανακάλυψη αλλά το μυστήριο θα μπορούσε να λυθεί μονάχα με μια οργανωμένη υποβρύχια έρευνα. Σε κάθε περίπτωση όμως αποτελεί εξαιρετικό εύρημα”.

Γιατί το υπουργείο πολιτισμού πέταξε στο καλάθι των αχρήστων τις ανασκαφές που είχαν ξεκινήσει να γίνονται σοβαρά εδώ και περίπου μία εικοσαετία στην αρχαία Ελίκη κοντά στο Αίγιο; Μπορούμε να έχουμε μια υπεύθυνη απάντηση;

Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν έρθει στο φως με τις ανασκαφές της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Πατρών, τα τελευταία δέκα χρόνια, μαρτυρούν τη διαχρονική σπουδαιότητα της Ελίκης, καθώς έχουν καταδείξει ότι η εύφορη πεδιάδα της φιλοξένησε πλούσιους οικισμούς στην αρχαιότητα τουλάχιστον από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού.

Δεν θέλω να πιστέψω όλους αυτούς που λένε ότι η αρχαιολογία και οι ανασκαφές δεν έχουν “μίζες” και δεν προσφέρονται για ρεμούλες, όπως τα σύγχρονα έργα. Αρνούμαι να πιστέψω ότι μπορεί να υπάρχουν τόσοι ανθέλληνες σε τόσο καίριες θέσεις.

Διαβάζω σε διάφορα άρθρα και αναφορές πως…

• Το Πανεπιστήμιο Πατρών ζήτησε την αποκατάσταση της νομιμότητας για τη συνέχιση του ανασκαφικού έργου στην αρχαία Ελίκη.

• Ότι και πάλι η γνωστή «συντεχνία» αντέδρασε, με αποτέλεσμα ακόμη να μην έχει απαντήσει η νέα υπουργός Πολιτισμού.

• Αρχαιολόγοι και πανεπιστημιακοί καταγγέλλουν ότι στην περίπτωση της αρχαίας Ελίκης, όπως έχει συμβεί και με άλλες έρευνες που το κατεστημένο του ΥΠΠΟΑ έχει βάλει στο στόχαστρο, είναι προφανής η κατάχρηση εξουσίας από συγκεκριμένους υπηρεσιακούς παράγοντες.

• Πως μεθοδεύουν ανενόχλητα γνωμοδοτήσεις του αρμόδιου επιστημονικού οργάνου, παραπληροφορούν ατιμωρητί την πολιτική ηγεσία με χρήση ψευδών στοιχείων, απόκρυψη και/ή διαστρέβλωση των πραγματικών, για να ικανοποιήσουν προσωπικούς και σίγουρα όχι κοινωνικούς ή εθνικούς στόχους.

Ανασκαφές που θα έπρεπε να είμαστε περήφανοι

ΚΑΒΑΛΑ: Η ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου των Φιλίππων https://bit.ly/2QZZab7

ΒΕΡΓΙΝΑ: Όλη η ιστορία της ανασκαφής https://bit.ly/3df9ftl

ΔΙΟΝ: Αρχαιολογικό πάρκο που θα μπορούσε να είναι υπόδειγμα: https://bit.ly/2NxIjoy

ΚΝΩΣΟΣ: Όλη η ιστορία της ανασκαφής https://bit.ly/2VGDAXw

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: Η Ελληνική Πομπηία https://bit.ly/2wQEsju

ΜΕΣΣΗΝΗ: Μια μεγαλειώδης ανασκαφή https://bit.ly/2NzI3cp

Κι’ ακόμα

ΚΙΛΚΙΣ: Ο τάφος έχει μυστικά https://bit.ly/3tulMh9

ΗΛΕΙΑ: Βρέθηκαν 8 αρχαίοι τάφοι https://bit.ly/2RwrOR4

ΚΡΗΤΗ: Γιατί η αρχαία Ίτανος είναι παρατημένη; https://bit.ly/3eUSumv

ΚΡΗΤΗ: Ο αρχαιολογικός χώρος της Γόρτυνας https://bit.ly/3ovp0Qd

ΚΡΗΤΗ: Η ανασκαφή στη Ζώμινθο https://bit.ly/2SyB9oV

ΔΕΣΠΟΤΙΚΟ: Συνεχίζονται οι αναστηλώσεις https://bit.ly/3mlYHLa

ΛΗΜΝΟΣ: Έτοιμος ο αρχαιολογικός χώρος https://bit.ly/3hPuQHF

ΡΟΔΟΣ: Τα ερείπια του Ναού του Ατταβυρίου Διός https://bit.ly/3lNlPlu

ΜΗΛΟΣ: Πως βρέθηκε η Αφροδίτη https://bit.ly/2vhPtKe

ΕΥΒΟΙΑ: Βρέθηκε ο ναός της Αρτέμιδος https://bit.ly/2ZbmB2O

ΛΕΣΒΟΣ: Αρχαίος τάφος κάτω απ’ τον δρόμο https://bit.ly/38SoJhj

ΧΙΛΙΟΜΟΔΙ: Υπέροχη αρχαιολογική έρευνα https://bit.ly/2TTL35U

ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ: Βρέθηκε ασύλητος τάφος https://bit.ly/2x08K3m

ΣΤΑΓΕΙΡΑ: Τελικά είναι ο τάφος του Αριστοτέλη; https://bit.ly/2UasTMc

ΒΡΑΥΡΩΝΑ: Ντροπή στην εφορεία αρχαιοτήτων: https://bit.ly/2wpwcmE

ΛΑΡΙΣΑ: Το Αρχαίο θέατρο ανοικτό και για το κοινό… https://bit.ly/2IW7Ozy

ΔΩΔΩΝΗ: Οι Μικροί εθελοντές αρχαιολόγοι… https://bit.ly/2UcxNbp

ΕΡΕΤΡΙΑ: Άνοιξε μετά από 40 χρόνια… https://bit.ly/2vx5nAI

ΕΥΒΟΙΑ: Βρέθηκε ο ναός της Αρτέμιδος https://bit.ly/2ZbmB2O

——————————————————