Είναι ίσως ο πιο αμφιλεγόμενος αρχαιολόγος όλων των εποχών. Έχουν λεχθεί και έχουν γραφεί τόνοι από άρθρα, μελέτες και έρευνες για αυτά που έλεγε και έκανε. Πολλοί τον αμφισβητούν, άλλοι τον υμνούν και δεκάδες ακόμα τον αποκαλούν “καταστροφέα αρχαιοτήτων”. Ας ρίξουμε μια ματιά – όσο γίνεται πιο περιληπτικά – για να μάθουμε τα πάντα για τον Herr Schliemann!
Πέρα απ’ όλα τα άλλα όμως, ήταν ένας άνθρωπος με όραμα και με σκοπό. Από μικρό παιδί λάτρευε την Ελλάδα και τον Όμηρο. Έμαθε Ελληνικά, ήρθε πολλές φορές στην Ελλάδα, έκανε ανασκαφές, έφερε στο φως τις Μυκήνες, παντρεύτηκε Ελληνίδα, έδωσε στα παιδιά του αρχαιοελληνικά ονόματα και όταν πέθανε ζήτησε να ταφεί στην Ελλάδα.
Ο Ερρίκος Σλήμαν (Heinrich Schliemann) γεννήθηκε 6 Ιανουαρίου 1822 και πέθανε στις 26 Δεκεμβρίου 1890, 68 ετών. Ήταν Γερμανός επιχειρηματίας και κατόπιν σημαντικός πρωτοπόρος στον τομέα της αρχαιολογίας. Έγινε γνωστός κυρίως για τις ανασκαφές του στην αρχαία Τροία και στις Μυκήνες. Οι ανακαλύψεις του βοήθησαν να καθιερωθεί ένα ιστορικό υπόβαθρο για τους μύθους του Όμηρου, μύθοι που τον γοήτευσαν από την παιδική του ηλικία. Οι μέθοδοι του και αυτά που έλεγε αμφισβητήθηκαν όπως είπαμε από πολύ κόσμο, αλλά παθιάστηκε τόσο με την δουλειά του που το όνομα Σλήμαν ταυτίστηκε με την Αρχαιολογία.
Η ζωή του πριν τις ανασκαφές
Γεννήθηκε στο Neubukow της Ανατολικής Γερμανίας και επειδή η οικογένειά του ήταν φτωχή, αναγκάσθηκε στα 14 του να εγκαταλείψει τις γυμνασιακές του σπουδές για να εργαστεί αρχικά σε παντοπωλείο. Μετά αποφάσισε να μπαρκάρει αλλά το πλοίο στο οποίο προσελήφθη ως ναυτόπαις, ναυάγησε και μετά από πολλές στερήσεις κατάφερε να βρει δουλειά σε εμπορικό οίκο ενώ παράλληλα άρχισε να μαθαίνει διάφορες ξένες γλώσσες και Ελληνικά.
Το 1848 ο Σλήμαν (26 ετών) ταξιδεύει στην Αγία Πετρούπολη ως αντιπρόσωπος εμπορικού γραφείου, αλλά επειδή ήταν ξύπνιος ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα και με δικό του εμπορικό οίκο, ο οποίος κατά το 1854 του απέδιδε ετήσιο εισόδημα 250.000 φράγκων. Παντρεύεται την Αικατερίνη Λύσχιν και φεύγει για την Αμερική. Σε ηλικία 36 ετών έχει αποκτήσει μια τεράστια περιουσία, κλείνει την επιχείρηση του στην Αγ. Πετρούπολη και αφιερώνεται στο όνειρο της ζωής του. Ελεύθερος οικονομικά και έχοντας άπλετο χρόνο αφιερώνεται στις μελέτες του για την ανακάλυψη της Τροίας. Για την επίτευξη του σκοπού του ταξιδεύει σε διάφορες χώρες της Ευρώπης καθώς και στην Ιταλία σε όλη την Ελλάδα στην Εγγύς και Άπω Ανατολή. Το 1866 πηγαίνει στο Παρίσι όπου σπουδάζει για 2 χρόνια κλασική φιλολογία και αρχαιολογία. Το 1868 – στα 46 του – έρχεται για τρίτη φορά στην Ελλάδα όπου και γνώρισε τη Σοφία Εγκαστρωμένου (Καστριώτη), με την οποία παντρεύτηκε και απέκτησε την Ανδρομάχη Σλήμαν, μετέπειτα σύζυγο του Λέοντος Μελά, και τον Αγαμέμνονα Σλήμαν, μετέπειτα πολιτικό.
Γκραβούρα από τις ανασκαφές του στην Ακρόπολη των Μυκηνών.
Ιθάκη, Τροία, Μυκήνες
Ξεκίνησε τις ανασκαφές του στην Ιθάκη, ψάχνοντας για το παλάτι του Οδυσσέα. Έφερε στην επιφάνεια αρκετές (20) τεφροδόχους, ένα θυσιαστικό εγχειρίδιο, ένα πήλινο ειδώλιο αρχαίας θεάς και άλλα μικρότερης σημασίας ευρήματα, αλλά όχι το ανάκτορο του Οδυσσέα. (ΔΙΑΒΑΣΤΕ ξεχωριστό άρθρο: Το Παλάτι του Οδυσσέα https://bit.ly/3FuAfQS )
Έτσι, στράφηκε προς την αναζήτηση της Τροίας και έφυγε για την Τουρκία το 1870 (48 ετών). Παρ’ όλες τις ενδείξεις των αρχαιολογικών ευρημάτων στο Μπουρνάμπασι, που θεωρείτο εκείνη την εποχή πιθανώς τόπος της Τροίας, εκείνος καθοδηγούμενος από τις ομηρικές αναφορές και το ένστικτό του στράφηκε στον λόφο του Χισαρλίκ. Ξεκίνησε αμέσως ανασκαφές, που του απέδωσαν τα ερείπια ενός ανακτόρου, αλλά όχι τα ευρήματα που αναζητούσε. Ήθελε να επιμείνει, αλλά η απροθυμία της τουρκικής κυβέρνησης να του δώσει επίσημη άδεια, οδήγησαν την ανασκαφή σε προσωρινή αποτυχία. Μετά από αρκετές προσπάθειες και αφού υποσχέθηκε τον μισό από τον θησαυρό που θα έβρισκε, οι ανασκαφές συνεχίστηκαν και στις 30 Μαϊου 1873 έκανε τη μεγάλη του ανακάλυψη. Βρήκε τα ερείπια της αρχαίας Τροίας.
Η Σοφία Σλήμαν με τα κοσμήματα της Ωραίας Ελένης από τον θησαυρό του Πριάμου (1874). Είκοσι τέσσερα χρυσά κοσμήματα που μέχρι πρόσφατα βρίσκονταν ανάμεσα στα εκθέματα του Μουσείου Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια επιστράφηκαν στην Τουρκία και εκτίθενται στο μουσείο. ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ “Το νέο Μουσείο της Τροίας”: https://bit.ly/3synsJA
Ανάμεσα στα ευρήματα του χώρου που ανέσκαψαν προσωπικά ο Ερρίκος και η Σοφία – δίνοντας άδεια σε όλο το προσωπικό για να μη διαρρεύσει ευρύτερα το μυστικό – υπήρχαν μια ορειχάλκινη ασπίδα, μια χύτρα, ένα αργυρό αγγείο, ένα κι’ ένα χρυσό ορειχάλκινο αγγείο, δύο χρυσά κύπελλα, ένα μικρό κύπελλο από ήλεκτρο, δύο χρυσά διαδήματα, 56 χρυσά σκουλαρίκια και 8.750 χρυσά δαχτυλίδια και κουμπιά. Πίστευε πως ανακάλυψε τον θησαυρό του Πριάμου. Πολλά τα μετέφερε λαθραία στο Λονδίνο και αργότερα στο Βερολίνο όπου στην διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου εξαφανίστηκαν. Κάποια τα μοίρασε σε φίλους σε όλη την Ελλάδα, για να μην μπορεί να τα διεκδικήσει η τουρκική ή η ελληνική κυβέρνηση. Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο Σλήμαν δεν είχε ανακαλύψει την ομηρική Τροία, αλλά μία από τις εννιά πόλεις που είχαν ακμάσει σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στον λόφο του Χισαρλίκ. Τα ευρήματά του χρονολογούνται 1.000 χρόνια νωρίτερα από την εποχή του Τρωικού Πολέμου. Σήμερα, μικρά τμήματα του θησαυρού εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Το μεγαλύτερο μέρος του θησαυρού, τον οποίο είχε πάρει ο Σοβιετικός Στρατός από το Μουσείο Περγάμου στο Βερολίνο, εκτίθεται στο Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας.
Ερχόμενος σε διάσταση με την τουρκική κυβέρνηση για την απόκρυψη των θησαυρών της Τροίας, απευθύνθηκε στην ελληνική κυβέρνηση για να δεχθεί τους θησαυρούς που είχε οικειοποιηθεί, με αντάλλαγμα την άδεια της ανασκαφής των Μυκηνών. Η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε κατ’ αρχήν τον θησαυρό της Τροίας, αλλά του έδωσε την άδεια της ανασκαφής με την προϋπόθεση να παρακολουθείται από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές.
Το αποκαλούμενο χρυσό προσωπείο του Αγαμέμνονα
Τον Αύγουστο του 1876 κάνει την δεύτερη μεγάλη ανακάλυψη της ζωής του στις Μυκήνες, όπου βρίσκει 5 θολωτούς τάφους με πλήθος χρυσών κοσμημάτων και χάλκινων όπλων. Εξαιτίας της αφθονίας των χρυσών αντικειμένων που ανακάλυψε, θεώρησε πως είχε βρει τα σώματα του Αγαμέμνονα, της Κασσάνδρας, της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου.
Γίνεται παγκόσμιος σάλος. Ο Σλήμαν βρίσκεται στο επίκεντρο των εφημερίδων και των συζητήσεων σε όλη την Ευρώπη και διεθνώς. Συζητιέται όχι μόνο στους επιστημονικούς κύκλους αλλά και στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Οι Μυκήνες αποκτούν παγκόσμια δημοσιότητα. Όμως δεν σταματάει εδώ, συνεχίζει της έρευνες στην Ιθάκη στον Ορχομενό στην Τίρυνθα. Εδώ ανακαλύπτει το πρώτο μυκηναϊκό ανάκτορο και τον τάφο του Μινύου.
Οι νεότεροι ερευνητές και αρχαιολόγοι άσκησαν δριμεία κριτική στον Σλήμαν για τις καταστροφικές μεθόδους του, συγκρινόμενες βέβαια με αυτές που έχει υιοθετήσει η σύγχρονη αρχαιολογική μέθοδος. Ωστόσο, πιστώνεται με τη δημιουργία μιας μεθόδου που ούτε καν υπήρχε στην εποχή του (την έρευνα με βάση τις αρχαίες πηγές), όσο και για το γεγονός ότι απέδειξε πως η ανασκαφή είναι κάτι περισσότερο από κυνήγι θησαυρού και ότι μπορεί να αποκαταστήσει τη γνώση για τους αρχαίους πολιτισμούς.
Ο Σλήμαν με την παρέα του στην Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες
Ο Ερρίκος Σλήμαν μιλώντας σε ακροατήριο στο Λονδίνο για τις ανασκαφές που πραγματοποίησε στις Μυκήνες. H ομιλία έγινε στο Burlington House στην Πλατεία Piccadilly, στην Εταιρία Αρχαιοτήτων του Λονδίνου, (από Αγγλική εφημερίδα της εποχής). Αρχείο: Κώστας Καράπαυλος.
Εν ολίγοις, ο Σλήμαν υπήρξε ένας μεγάλος πρόδρομος στον τομέα της αρχαιολογίας και έρευνας. Το όνομα του συνδέεται με την ανακάλυψη της Τροίας και των Μυκηνών. Χαρακτηρίστηκε ως πατέρας της μυκηναϊκής αρχαιολογίας. Υπήρξε ένας οραματιστής και ενθουσιώδες ερασιτέχνης ερευνητής. Υποστήριζε με ακλόνητη πεποίθηση της απόψεις του, την εποχή που οι άλλοι των περιγελούσαν και τον κορόιδευαν. Οι επιθέσεις και οι κατηγορίες από το ακαδημαϊκό κατεστημένο δεν τον εμπόδισαν να συνεχίσει το έργο του. Επικρίθηκε – και δίκαια – για της χονδροειδές και γρήγορες ανασκαφές του, ωστόσο ο ίδιος αργότερα βελτίωσε την ανασκαφική μέθοδο του.
Ο θάνατος και το μαυσωλείο
Τον Νοέμβριο 1890 ταξίδεψε στο Hale, όπου χειρουργήθηκε για την χρόνια λοίμωξη του αυτιού του. Οι γιατροί έκριναν ότι η επέμβαση ήταν επιτυχής, αλλά εσωτερικά το αφτί του είχε μια φλεγμονή. Αγνοώντας τις συμβουλές των γιατρών του, έφυγε από το νοσοκομείο και ταξίδεψε στη Λειψία, το Βερολίνο και το Παρίσι. Βρέθηκε στην Νάπολη της Ιταλίας για να πάρει το πλοίο για την Ελλάδα αλλά η κατάσταση του αφτιού του χειροτέρεψε. Ήταν αδύνατον να ταξιδέψει. Παρέμεινε στη Νάπολη αλλά κατάφερε ξεκλέψει χρόνο για ένα ταξιδάκι στα ερείπια της Πομπηίας. Τα Χριστούγεννα του 1890, έπεσε σε κώμα. Πέθανε σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στη Νάπολη την επόμενη μέρα.
Στη συνέχεια η σορός του μεταφέρθηκε από φίλους στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Ετάφη σύμφωνα με την επιθυμία του στην Αθήνα, σε ένα μαυσωλείο σε σχήμα ναού (φωτο επάνω), που είχε ανεγερθεί σε αρχαιοελληνικό ρυθμό, σχεδιασμένο από τον Ερνέστο Τσίλλερ με τη μορφή αμφιπρόστυλου ναού στην κορυφή μιας ψηλής βάσης. Η ζωφόρος που περιβάλλει το εξωτερικό του μαυσωλείου δείχνει τον Σλήμαν να διεξάγει τις ανασκαφές στις Μυκήνες και σε άλλες τοποθεσίες.
Δεξιά πορτραίτο του Σλήμαν στο Λονδίνο το 1877 σε ηλικία 55 ετών από τον Sydney Hodges.
Οι έρευνες στην Τροία
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Μεγάλοι αρχαιολόγοι και ανασκαφές
ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: Η Ελληνική Πομπηία https://bit.ly/2wQEsju
Σπυρίδων Μαρινάτος: Αφιέρωσε την ζωή του στις ανασκαφές https://bit.ly/3oiujos
Αλέξανδρος Μάντης: Η «ψυχή» της Ακρόπολης https://bit.ly/2z1hO5K
Πέτρος Θέμελης: Η μεγαλειώδης ανασκαφή στην Μεσσήνη https://bit.ly/2NzI3cp
Μανώλης Ανδρόνικος: Όλη η ιστορία της ανασκαφής της Βεργίνας https://bit.ly/3df9ftl
Παναγής Καββαδίας: Η ιστορία του θεάτρου στην Επίδαυρο https://bit.ly/3m4uK2U
Μίνωας Καλοκαιρινός: Όλη η ιστορία της ανασκαφής στην Κνωσό https://bit.ly/2VGDAXw
Arthrur Evans: Αυτός λένε ότι ανακάλυψε την Κνωσό https://bit.ly/2IIHY27
Howard Carter: Ο τάφος του Τουταγχαμόν https://bit.ly/3CSnMoC
H θαυμάσια κατοικία του Σλήμαν στο κέντρο της Αθήνας, το γνωστό και ως Ιλίου Μέλαθρον, που σήμερα στεγάζει το Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας.
—————————————————-
