To γλυπτό θρύλος, που πια περνάμε και δεν του δίνουμε σημασία, έχει μια μεγάλη και επεισοδιακή ιστορία. Αφού έμεινε για πάρα πολλά χρόνια στο ατελιέ του καλλιτέχνη, μετά άρχισε η γνωστή ιστορία: Αντιδράσεις, σεμνοτυφίες, βανδαλισμοί και ο ευνουχισμός του.
Κατεβαίνοντας την οδό Ηρώδου Αττικού λίγο πριν φτάσουμε στη Βασιλίσσης Όλγας – σε ένα ξέφωτο του Ζαππείου – υπάρχει το μαρμάρινο άγαλμα του Ξυλοθραύστη. Είναι το πιο εμβληματικό έργο του Δημήτρη Φιλιππότη και αναπαριστά έναν γυμνό άντρα, ο οποίος σπάζει με τη βοήθεια του χεριού και του ποδιού του ένα κούτσουρο. Είναι τόσο αληθοφανής η προσπάθεια που κάνει να το σπάσει, που το καθιστά ένα μικρό αριστούργημα.
Η ιστορία του γλυπτού
Ο «ξυλοθραύστης» είναι το πιο εμβληματικό έργο του Δημήτρη Φιλιππότη κι από πολλούς θεωρείται αριστούργημα. Ο Φιλιππότης άρχισε να κατασκευάζει τον ξυλοθραύστη στο εργαστήριο του στα Πατήσια το 1871, πρώτα σε γύψο και πολύ αργότερα σε μάρμαρο, ξέροντας από την πρώτη στιγμή ότι θα είναι ένα από τα έργα του που θα τον χαρακτηρίσουν και θα μείνουν στην ιστορία. Μ’ αυτήν την σιγουριά απαίτησε από το κράτος να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του, ως έργου ισάξιου των αρχαίων έργων της κλασσικής περιόδου. Κανείς δεν ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις του.
Επί χρόνια, κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς έβγαζε το γύψινο πρόπλασμα έξω από το εργαστήριο του στην Πατησίων, άναβε γύρω του κεριά και διαμαρτυρόταν, που ένα τέτοιο αριστούργημα παρέμενε ανολοκλήρωτο εξαιτίας της αδιαφορίας του κράτους.
Τριάντα χρόνια αργότερα, το 1901, ο μαρμάρινος «ξυλοθραύστης» ήταν επιτέλους έτοιμος με έξοδα του γλύπτη. Όταν εκτέθηκε για πρώτη φορά στην αίθουσα τέχνης «Παρνασσός» οι εφημερίδες και οι φιλότεχνοι έμειναν με το στόμα ανοικτό και αναγνώρισαν αμέσως την αξία του. Παρ’ όλα αυτά, κανείς δεν προσφέρθηκε να τον αγοράσει.
Έξι χρόνια αργότερα η Εθνική Πινακοθήκη έκανε μια πρόταση την οποία απέρριψε έξαλλος ο Φιλιππότης, ενώ το 1908, ο δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης διπλασίασε την προσφορά, ο γλύπτης, παρά να το έχει στο εργαστήριο του (ήδη ήταν εκεί επί 38 χρόνια) έστω και με βαριά καρδιά, δέχτηκε.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Δημήτρης Φιλιππότης: Ένας γλύπτης καπετάν φασαρίας https://bit.ly/3tLnLO2
Φωτο: Fred Boissonnas / Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη
Το γλυπτό τοποθετήθηκε αρχικά στη λεωφόρο Αμαλίας (φωτογραφία επάνω), πίσω από τη ρωσική εκκλησία στο τέλος της Φιλελλήνων. Και τότε άρχισαν οι πραγματικές περιπέτειες ταλαίπωρου ξυλοθραύστη. Το 1910 κάποιος έριξε στο πρόσωπο του μια κόκκινη χρωστική ουσία, ανεξίτηλη με τα χημικά μέσα της εποχής. Δύο χρόνια αργότερα, το 1912 ο «ξυλοθραύστης» δέχτηκε κι άλλη επίθεση, όταν κάποιος βάνδαλος έσπασε τα γεννητικά του όργανα με αποτέλεσμα έκτοτε να πορεύεται ευνουχισμένος. Η επίθεση στα γεννητικά όργανα του αγάλματος προκάλεσε σάλο και η αναζήτηση του δράστη κράτησε για καιρό. Ακούστηκαν και γράφτηκαν δεκάδες εκδοχές. Άλλοι αναζητούσαν κάποιον σεμνότυφο περαστικό, άλλοι κατηγόρησαν τους Ρώσους, που θεωρούσαν ότι το άγαλμα πρόσβαλλε την εκκλησία τους, κάποιοι κατηγόρησαν ακόμη και τον Τούρκο πρέσβη επειδή η τούρκικη πρεσβεία στεγαζόταν παραδίπλα και οι μουσουλμάνες προσβάλλονταν από το θέαμα του γυμνού ξυλοκόπου με τους προτεταμένους μυς και τις γεμάτες ένταση φλέβες.
Μέχρι που κάποιοι είπαν, ότι ένα βράδυ που έβρεχε περνούσε από κει μια γεροντοκόρη, η οποία ξαναμμένη από το θέαμα των γεννητικών οργάνων του, σήκωσε την ομπρέλα της και του τα κατέβασε μία και καλή. Χαχαχαχαχα Παρά τον ακρωτηριασμό, ο «ξυλοθραύστης» έμεινε εκεί άλλα πενήντα χρόνια, ώσπου το 1960 με τα έργα διαπλάτυνσης της λεωφόρου Αμαλίας, μεταφέρθηκε στην άκρη του Ζαππείου – και εκεί βρίσκεται ακόμα – απέναντι στο καλλιμάρμαρο. Στην φωτογραφία κάτω φαίνεται καθαρά ο ευνουχισμός του γλυπτού.
Ο Ξυλοθραύστης: Ένας γυμνός άνδρας βάζει όλη τη δύναμη στα χέρια του προκειμένου να κόψει ένα ξύλο. Αυτό που προκαλεί το ενδιαφέρον είναι η ρεαλιστική απόδοση του ολόσωμου αγάλματος, είτε στην ανατομία του σώματος είτε στην έκφραση του προσώπου, που καταδεικνύει τη μεγάλη προσπάθεια. (Κάτω λεπτομέρειες του αγάλματος)
Το μοντέλο του γλύπτη ήταν ο γυμναστής του Πανελλήνιου Αθλητικού Συλλόγου Β. Γιαννούλης.
———–
Κι’ άλλα άρθρα για Γλύπτες και Γλυπτά
Δημήτρης Φιλιππότης: Ένας γλύπτης καπετάν φασαρίας https://bit.ly/3tLnLO2
Χρήστος Καπράλος: Λίγα λόγια για το έργο και το Μουσείο του https://bit.ly/3b4EOkW
Το σκυλάκι της Φωκίωνος Νέγρη https://bit.ly/3y62z8O
Το άγαλμα του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες: https://bit.ly/3tGk7oO
Μια τραγική μοίρα τον σημάδεψε: https://bit.ly/2x5nppm
Ποια ήταν η ωραία κοιμωμένη; https://bit.ly/2xjPHMk
Απεβίωσε ο Έλληνας γλύπτης Takis: https://bit.ly/2RVlKh9
Ελληνικό γλυπτό στο νέο κτίριο της ΔΟΕ: https://bit.ly/2JauA6L
Ελληνικά γλυπτά στην γλυπτοθήκη του Μονάχου: https://bit.ly/2N507IX
Ποιος πραγματικά είναι ο δισκοβόλος; https://bit.ly/2BUY8Tu
Έφηβος από ευγενική γενιά: https://bit.ly/2yvJnDD
Ο μεγαλύτερος γλύπτης εν ζωή: https://bit.ly/2Zw3Eo1
Ο γλύπτης των Ναζί: https://bit.ly/2ZiUSh0
Η Ελληνική μυθολογία στην γλυπτική: https://bit.ly/2OOo5rL
Η απίστευτη γαλήνη του θανάτου: https://bit.ly/2ksk7LA
Δαβίδ, σύμβολο δύναμης και νεανικής ομορφιάς: https://bit.ly/2yiZ9Rz
Ο απόλυτος σταρ της γλυπτικής: https://bit.ly/2Pv7hdZ
————————————–
