Κατ’ αρχήν και μόνο που έχει φτιάξει τα βιβλία της Α’ δημοτικού και το Εθνόσημο της πατρίδας μας, τον κάνουν πολύ αγαπητό και ξεχωριστό καλλιτέχνη. Ο Κώστας Γραμματόπουλος μπορεί να έκανε εικονογραφήσεις βιβλίων και περιοδικών, να έφτιαχνε αφίσες ή Ελληνικά τοπία, αλλά αν ψάξεις το έργο του θα διαπιστώσεις πως ήταν πολύ καλός καλλιτέχνης και πολύ μοντέρνος για την εποχή του.
Για παράδειγμα, αυτό το έργο του που είναι του 1978, μοιάζει τόσο σημερινό. Και σαν τεχνοτροπία αλλά και σαν φόρμα. Ένα minimal αριστούργημα.
Ο Κώστας Γραμματόπουλος (Σεπτέμβριος 1916 – 1 Οκτωβρίου 2003) ήταν Έλληνας ζωγράφος και χαράκτης, ο οποίος έγινε πολύ γνωστός για τις αφίσες που φιλοτέχνησε κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου (1940–1941), καθώς και για την εικονογράφηση πολλών ελληνικών περιοδικών και βιβλίων, ανάμεσα στα οποία και τα Αλφαβητάρια της Α’ δημοτικού.
Οι γονείς του είχαν μετοικήσει πριν λίγα χρόνια από την Κωνσταντινούπολη. Ο πατέρας του, Παναγιώτης Γραμματόπουλος, ήταν καλλιτέχνης επιπλοποιός με καταγωγή από το Ρύσιο μια ελληνική παραλιακή κωμόπολη, 40 χλμ. περίπου από την Κωνσταντινούπολη. Ο Κώστας αποφοίτησε από το Ζ΄ Γυμνάσιο Παγκρατίου το 1934 και μπήκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου σπούδασε ζωγραφική στο εργαστήριο του Ουμβέρτου Αργυρού, και χαρακτική στο εργαστήριο του Γιάννη Κεφαλληνού κατά την περίοδο 1934–1940. Όταν αποφοίτησε του απονεμήθηκε η ανώτατη διάκριση.
Το 1940, φοιτητής ακόμη, δημιούργησε μερικές από τις γνωστότερες πατριωτικές αφίσες, με θέμα τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Στις αφίσες αυτές συμπεριλαμβάνονται “Οι Ηρωίδες του 1940” με τις Ελληνίδες στην Πίνδο, “Έλα να τα πάρης” με τον Έλληνα στρατιώτη με εφ’ όπλου λόγχη, “Εμπρός της Ελλάδος παιδιά” κ.ά. Επίσης φιλοτέχνησε διάφορα έντυπα και προπαγανδιστικό υλικό του αντιστασιακού αγώνα (αφίσες του ΕΑΜ). Γι’ αυτήν τη δραστηριότητά του συνελήφθη και βασανίστηκε επί Γερμανικής Κατοχής.
Το 1944 ξεκίνησε η επαγγελματική του δραστηριότητα με τη δημιουργία σειράς προσωπογραφιών πολλών μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών για το περιοδικό Νέα Εστία. Πασίγνωστα είναι τα πορτραίτα του Κωστή Παλαμά (επάνω), του Άγγελου Τερζάκη, του Ηλία Βενέζη, του Μιλτιάδη Μαλακάση, του Άγγελου Σικελιανού, κ.ά. Ταυτόχρονα άρχισε να ασχολείται και με την εικονογράφηση λογοτεχνικών και εκπαιδευτικών βιβλίων. Η φιλοτέχνηση και εικονογράφηση βιβλίων αποτέλεσε σημαντική δραστηριότητά του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Έχει εικονογραφήσει περισσότερα από 100 βιβλία. Ασχολήθηκε επίσης με την εικονογράφηση πολλών τευχών του περιοδικού Κλασσικά Εικονογραφημένα («Κολοκοτρώνης», «Θησέας και Μινώταυρος», «Περσέας και Ανδρομέδα», κ.ά.).
Ο Κολοκοτρώνης στα “Κλασσικά εικονογραφημένα” και το Εθνόσημο μας (1974) είναι δικά του έργα.
Ευρέως γνωστά είναι τα δύο αλφαβητάρια της Α΄ Δημοτικού που εικονογράφησε το 1949 και το 1955. Η ανάθεση της εικονογράφησης των δύο αλφαβηταρίων ήταν αποτέλεσμα της πρώτης θέσης που κατέλαβε στους δύο αντίστοιχους πανελλήνιους διαγωνισμούς του τότε Οργανισμού Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων. Πρόθεση του ήταν το βιβλίο να αγγίξει τα παιδιά, γι’ αυτό άλλωστε και η ανάμνηση των εικόνων αυτών προξενεί σε όλους συγκίνηση και χαρά. Το Αλφαβητάριο του 1955, με τα πρόσωπα της Λόλας και του Μίμη, χρησιμοποιήθηκε για τη διδασκαλία της γλώσσας στην Α´ τάξη Δημοτικού για περισσότερα από είκοσι συνεχόμενα έτη.
Για το Αλφαβητάριο του 1949 ο Γιάννης Τσαρούχης έγραψε: “Αυτό το βιβλίο και μια αφίσα του ΕΑΜ μου έδωσαν χαρά κι ελπίδα. Ευχαριστώ τον Κώστα Γραμματόπουλο”.
Το εξώφυλλο του βιβλίου της Πηνελόπης Δέλτα “Ο τρελαντώνης” είναι δικό του έργο.
Μια υπέροχη ακουαρέλα του
Σπουδές στο εξωτερικό
Το 1954, μετά από επιτυχία στο διαγωνισμό του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, συνέχισε τις σπουδές του επί τετραετία στο Παρίσι. Συγκεκριμένα σπούδασε ζωγραφική, χαρακτική, χαλκογραφία και γραφικές τέχνες στις École Supérieure des Beaux Arts, École Estienne και École Métiers d’Αrt. Η παρισινή του εμπειρία επηρέασε καθοριστικά το εικαστικό του έργο. Η θεματολογία του παρέμεινε ελληνοκεντρική, αλλά το στιλ του εμπλουτίστηκε με στοιχεία της μοντέρνας τέχνης.
Το 1959 εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, στην έδρα της χαρακτικής, διαδεχόμενος τον δάσκαλό του Γιάννη Κεφαλληνό. Εκτός από χαρακτική, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών δίδαξε και την Τέχνη του Βιβλίου, ιδρύοντας το σχετικό εργαστήριο. Καθηγητής διατέλεσε μέχρι το 1985 και για αρκετά χρόνια υπήρξε διευθυντής (1973–1975) και πρύτανης (1978–1980) της Σχολής. Στην 26χρονη θητεία του ως καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, διαμόρφωσε και μύησε στα μυστικά της ζωγραφικής και της χαρακτικής εκατοντάδες νεότερους Έλληνες καλλιτέχνες.
Η εποχή της εκλογής του Γραμματόπουλου ως καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών συνέπεσε με την απαρχή μίας νέας περιόδου στο έργο του, κατά την οποία δημιούργησε έγχρωμα χαρακτικά έργα (ξυλογραφίες) σε ασυνήθιστα μεγάλες διαστάσεις, με μία εντελώς νέα και απολύτως προσωπική τεχνοτροπία και ερμηνεία, με θέματα κυρίως από το Αιγαίο και την Ελληνική Μυθολογία. Η περίοδος αυτή διήρκεσε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Το 1968 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 34η Μπιενάλε της Βενετίας. Την επιτυχία και παγκόσμια προβολή του έργου του στην διεθνή αυτή έκθεση επισκίασε η διεθνής κατακραυγή κατά του δικτατορικού καθεστώτος της Αθήνας, στερώντας του έτσι το πρώτο βραβείο της έκθεσης.
Την τελευταία δημιουργική περίοδο της ζωής του, έως τις αρχές της δεκαετίας 1990, την αφιέρωσε στη ζωγραφική και την έγχρωμη λιθογραφία, εισάγοντας και εκεί νέες ευρηματικές τεχνικές και εικαστικές εκφράσεις.
Από τους τελευταίους κορυφαίους Έλληνες καλλιτέχνες της Γενιά του ’30, ο Κώστας Γραμματόπουλος έφυγε από τη ζωή την 1η Οκτωβρίου του 2003, σε ηλικία 87 ετών, ύστερα από πολύχρονη ασθένεια, η οποία τον κράτησε μακριά από τη δημιουργία για περίπου δέκα χρόνια. Ήταν παντρεμένος από το 1953 με την ζωγράφο Αλκμήνη Νικολαΐδου.
Ένα υπέροχο έργο. Λέγεται Σαρωνικός και είναι του 1970 – και μοιάζει τόσο τωρινό, τόσο μοντέρνο!
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Ουμβέρτος Σ. Αργυρός: Ο μεγάλος Έλληνας Ιμπρεσιονιστής https://bit.ly/2tPwen8
Ελένη Αλταμούρα: Ντύθηκε άντρας για να σπουδάσει https://bit.ly/3Fru9Be
Σοφία Λασκαρίδου: Υποτιμημένη από την πολιτεία https://bit.ly/3auDUjL
Θάλεια Φλωρά-Καραβία: Η κόρη του παππά https://bit.ly/3C2CEBq
Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης: Έζησε και έδρασε με απόλυτη αυτονομία https://bit.ly/2Tx0kdg
Μίμης Βιτσώρης: Δεν τον ήθελε το κατεστημένο https://bit.ly/3BITMN0
Γιώργος Σικελιώτης: Ένας πολύ εργατικός ζωγράφος https://bit.ly/2oujQWU
Βάσω Κατράκη: Η μεγάλη Ελληνίδα χαράκτρια https://bit.ly/3vRYJho
Περικλής Βυζάντιος: Γράφοντας την βιογραφία του, πέθανε https://bit.ly/3bZ8AsX
Γιώργος Βαρλάμος: Ο ζωγράφος με τα αγριολούλουδα https://bit.ly/3z9RZx3
Σπύρος Βασιλείου: Ο μπάρμπα Σπύρος https://bit.ly/2UlA580
Γιάννης Τσαρούχης: Λάτρευε την Ελλάδα, την Κάλλας και την Μπέλλου https://bit.ly/2EZl4j2
Γιώργος Μπουζιάνης: Ο Έλληνας θεμελιωτής της μοντέρνας τέχνης https://bit.ly/2nhZfY9
Ομολογώ πως δεν τον ήξερα, αλλά όταν είδα την μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, μ’ αυτήν την αφίσα, συγκινήθηκα τόσο, που έψαξα και διάβασα γι’ αυτόν και το έργο του.
—————————————————————–
