Θα μπορούσε να είναι η Ελληνική Πομπηία, όμως δεν ξέρω τι συμβαίνει και οι ανασκαφές στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης και καθυστερούν και δεν έχουν πάρει την πρέπουσα δημοσιότητα. Αισθάνομαι ότι μετά από 50 χρόνια – από τότε που άρχισαν να έρχονται στο φως τα ευρήματα – ο τόπος δεν έχει την αίγλη που του αξίζει.
Κακά τα ψέματα, το Ακρωτήρι της Σαντορίνης είναι η δική μας Πομπηία και μάλιστα – χρονολογικά – πιο παλιά.
Το Ακρωτήρι είναι χωριό της Σαντορίνης, έχει πληθυσμό 355 κατοίκους και βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από τα Φηρά. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους αποτελούσε ένα από τα καστέλια του νησιού. Σήμερα, στην κορυφή του υψώματος πάνω στο οποίο βρίσκεται κτισμένο το σύγχρονο χωριό, στέκει ακόμη ο Ενετικός πύργος (Γουλάς), το παλιό δηλαδή καστέλο. Έγινε παγκοσμίως γνωστό χάρη στον προϊστορικό οικισμό που ανακαλύφθηκε στις ανασκαφές, τις οποίες διενήργησε συστηματικά στην περιοχή ο Σπύρος Μαρινάτος, από το 1967. ΔΙΑΒΑΣΤΕ αναλυτικό άρθρο γι’ αυτόν τον μοναδικό άνθρωπο, εδώ:
Σπυρίδων Μαρινάτος: Αφιέρωσε την ζωή του στην αρχαιολογία https://bit.ly/3oiujos
Ο χώρος των Ανασκαφών
Σήμερα, οι αρχαιολόγοι μελετώντας τα ευρήματα των ανασκαφών, λένε ότι η περιοχή του Ακρωτηρίου κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά την Ύστερη Νεολιθική περίοδο (γύρω στο 4500 π.Χ.) και κατά τον 18ο αιώνα π.Χ. είχε εξελιχθεί σε πόλη. Στις αρχές του 17ου αιώνα π.Χ. υπέστη μεγάλες καταστροφές από σειρά σεισμών, αλλά στην συνέχεια πολλά από τα κτίρια επισκευάστηκαν και άλλα έμειναν όπως ήταν, ενώ νέα κτίρια κτίστηκαν κοντά στα παλαιότερα και η πόλη επεκτάθηκε προς τα βόρεια.
Η θέση της πόλης ήταν ιδανική για ασφαλές αγκυροβόλιο, καθότι ήταν προστατευμένη από τους βόρειους ανέμους, ενώ ταυτόχρονα η μορφολογία του εδάφους ευνοούσε την ανάπτυξη γεωργικών δραστηριοτήτων. Η έκταση των ανασκαφών είναι κοντά στα 14 στρέμματα και για να καταλάβουμε, λένε ότι έχει αποκαλυφθεί ένα μικρό μέρος της προϊστορικής πόλης.
Από τα μέχρι τώρα ευρήματα, βλέπουμε πως η δόμηση ήταν πυκνή και διέθετε πολυώροφα κτίρια με πλούσιες τοιχογραφίες, οργανωμένες αποθήκες, βιοτεχνικούς χώρους, άριστη πολεοδομική οργάνωση με δρόμους, πλατείες και αποχετευτικό σύστημα, το οποίο περνούσε κάτω από το λιθόστρωτο και συνδεόταν απευθείας με τα σπίτια. Τα οικοδομικά υλικά ήταν πέτρες διαφόρων μεγεθών και σχημάτων, κυρίως ηφαιστειακές, πηλός για συνδετικό κονίαμα, άψητες πλίνθοι (τούβλα) που ενισχύονταν με άχυρο, ξυλεία και ασβεστοκονίαμα.
Το μεγάλο πλήθος από τοιχογραφίες, με τις οποίες ήταν διακοσμημένοι πολλοί από τους χώρους των κτιρίων, κατά κανόνα των άνω ορόφων, υποδηλώνουν μια εξελιγμένη και εκλεπτυσμένη αστική κοινωνία, η οποία ντυνόταν με πολυτέλεια, κομψότητα, και εντυπωσιακή πολυχρωμία.
Το γεγονός ότι στον οικισμό δεν βρέθηκαν καθόλου ανθρώπινοι σκελετοί μαρτυρά ότι μια σειρά από προειδοποιητικούς σεισμούς εξανάγκασε τους κατοίκους να τον εγκαταλείψουν έγκαιρα.
Το όραμα του Σπύρου Μαρινάτου
Στοιχεία για την κατοίκηση της Θήρας κατά την προϊστορική εποχή άρχισαν να έρχονται στο φως από το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα. Ο Γάλλος μηχανικός Φερντινάν ντε Λεσσέψ (Ferdinard de Lesseps) το 1866 που έφτιαχναν την διώρυγα του Σουέζ, ζήτησε να πάρει χώμα από την Σαντορίνη για τη μόνωση των τοιχωμάτων της διώρυγας.
Του δόθηκε η άδεια κι’ έτσι αποκαλύφθηκαν οι πρώτες προϊστορικές αρχαιότητες και «πλάκωσαν» και οι υπόλοιποι Γάλλοι. Οι πρώτες ανασκαφές στο Ακρωτήρι έγιναν από τον γεωλόγο και ηφαιστειολόγο Ferdinand André Fouqué, αλλά οι συστηματικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1967, ευτυχώς από τον καθηγητή Σπυρίδωνα Μαρινάτο, με τις υποδείξεις του ντόπιου Νίκου Πελέκη. Ο Σπύρος Μαρινάτος ήθελε να επαληθεύσει μια παλιά δική του θεωρία, που είχε δημοσιεύσει ως Έφορος Αρχαιοτήτων Κρήτης το 1939, ότι η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας προκάλεσε την κατάρρευση του πολιτισμού της Μινωικής Κρήτης. Η προετοιμασία για τις ανασκαφές έγινε το διάστημα 1962 με 1965. Μετά τον θάνατο του καθηγητή Μαρινάτου το 1974, η ανασκαφή συνεχίζεται κάτω από την διεύθυνση του καθηγητή Χρήστου Ντούμα. Αλλά κωλυσιεργούν. Κανείς απ’ τους “φωστήρες” που μας κυβερνούν τα τελευταία 50 χρόνια, δεν δίνει δεκάρα…
Η αρχιτεκτονική του οικισμού
Τα κτίρια είχαν δύο ή τρεις ορόφους και πολλά δωμάτια. Τα πλουσιότερα ήταν κατασκευασμένα από πελεκητές πέτρες (κυβόλιθοι από ηφαιστειακά πετρώματα με ιδιαίτερα αδρή επιφάνεια), ενώ τις στέγες τις κατασκεύαζαν από ξύλα και καλάμια και πάνω τοποθετούσαν, πατημένο χώμα, το οποίο δρούσε ως μονωτικό και εξασφάλιζε δροσιά το καλοκαίρι και ζέστη το χειμώνα.
Τα δωμάτια του ισογείου χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες, εργαστήρια ή μύλοι, ενώ οι πάνω όροφοι ήταν οι χώροι διαμονής των κατοίκων.
Στα πιο πλούσια σπίτια, συχνά, οι τοίχοι των πάνω ορόφων ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες.
Οι δρόμοι της πόλης ήταν λιθόστρωτοι. Η αποχέτευση των κτιρίων γινόταν με πήλινους σωλήνες που βρίσκονταν μέσα στους τοίχους των κτιρίων και κατέληγαν σε χτιστούς υπονόμους κάτω από τους λιθόστρωτους δρόμους.
Οι υπέροχες τοιχογραφίες
Το μεγάλο πλήθος από τοιχογραφίες που βρέθηκε κατά την διάρκεια των ανασκαφών είναι πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την καθημερινή ζωή στο Ακρωτήρι, την θρησκεία και την φύση του νησιού. Τα θέματα των τοιχογραφιών ήταν ιδιαίτερα πρωτότυπα και τα περισσότερα εμπνέονταν από τον φυτικό και ζωικό κόσμο, ενώ δεν έλειπαν και οι αφηγηματικές σκηνές με ανθρώπους, μυθολογικά όντα και θεότητες.
Σχεδόν σε όλα τα ανασκαμμένα κτίρια διαπιστώθηκε η ύπαρξη τοιχογραφιών παλαιότερων από εκείνες που κοσμούσαν τους τοίχους τους όταν έγινε η καταστροφική ηφαιστειακή έκρηξη. Αυτό δείχνει ότι οι τοιχογραφίες ήταν ένας καθιερωμένος τρόπος διακόσμησης των εσωτερικών χώρων.
Ανασκαφές & αρχαιολόγοι
Σπυρίδων Μαρινάτος: Αφιέρωσε την ζωή του στις ανασκαφές https://bit.ly/3oiujos
Αλέξανδρος Μάντης: Η «ψυχή» της Ακρόπολης https://bit.ly/2z1hO5K
Πέτρος Θέμελης: Η μεγαλειώδης ανασκαφή στην Μεσσήνη https://bit.ly/2NzI3cp
Μανώλης Ανδρόνικος: Όλη η ιστορία της ανασκαφής της Βεργίνας https://bit.ly/3df9ftl
Παναγής Καββαδίας: Η ιστορία του θεάτρου στην Επίδαυρο https://bit.ly/3m4uK2U
Μίνωας Καλοκαιρινός: Όλη η ιστορία της ανασκαφής στην Κνωσό https://bit.ly/2VGDAXw
Arthrur Evans: Αυτός λένε ότι ανακάλυψε την Κνωσό https://bit.ly/2IIHY27
Howard Carter: Ο τάφος του Τουταγχαμόν https://bit.ly/3CSnMoC
Η αρχαια πολις στο Ακρωτηρι εντυπωσιαζει με την δομηση, αποχετευσεις ,ωραιοτατες τοιχογραφιες και αξιζουν επισκεψης και παγκοσμιας προβολης ωστε ολοι να μαθουν για τον πολιτισμο τους το 1700 πχ.
Δεν υπάρχει καμία τοιχογραφία που να απεικονίζει την οποιαδήποτε θεότητα. Δεν υπάρχει ούτε ίχνος λατρευτικών χώρων, ούτε ίχνος κρατικών κτιρίων, ούτε τείχη, ούτε στοιχεία που να υποδηλώνουν κάποιες ταξικές διαφορές. Το πόσο κοινωνικό πλούτο κρύβει αυτός ο χώρος δεν το γνωρίζουμε ακόμη και ίσως δεν θα το γνωρίσουμε ποτέ όσο κάνει κουμάντο η κυρίαρχη αρχαιολογική αφήγηση.