Vincenzo Peruggia, ο κλέφτης της Μόνα Λίζα

Σε μια εποχή που όλη τη δόξα στο Λούβρο έκλεβαν η «Νίκη της Σαμοθράκης» και η «Αφροδίτη της Μήλου», αυτός κατάφερε και έστρεψε το παγκόσμιο ενδιαφέρον στον μικρό πίνακα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, με το πορτραίτο της «Μόνα Λίζα». 

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ζωγράφισε την «Τζοκόντα» του στις αρχές του 16ου αιώνα (περί το 1507), αλλά όταν την παρουσίασε, οι κριτικοί τέχνης της εποχής δεν την θεώρησαν σαν κάτι ιδιαίτερο ή σαν ένα εξαίσιο και χαρακτηριστικό δείγμα της ιταλικής Αναγέννησης. Αργότερα – τον 19^ο αιώνα – κάποιοι αναθεώρησαν αλλά και πάλι, παρά τους επαίνους, δεν είχε ποτέ τη λαϊκή απήχηση άλλων ζωγραφικών αριστουργημάτων. Ακόμα και στο Μουσείο του Λούβρου, απείχε πολύ από το να είναι μέσα στα δημοφιλή έργα, μια και στην κορυφή της λίστας του Μουσείου όλη τη δόξα έκλεβαν η «Νίκη της Σαμοθράκης» και η «Αφροδίτη της Μήλου».

Όταν όμως στις 21 Αυγούστου 1911 ο Ιταλός Βιντσέντσο Περούτζια, αποφάσισε μέρα μεσημέρι να την κλέψει, το έργο απέκτησε αμέσως παγκόσμια δόξα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, μέρος των κινήτρων πίσω από τη διασημότερη κλοπή έργου τέχνης της παγκόσμιας ιστορίας ήταν καθαρά πατριωτικό, καθώς ο ιταλός μετανάστης θέλησε να επιστρέψει το αριστούργημα του ιταλού δασκάλου της ζωγραφικής στην πατρίδα του, την Ιταλία. Πίστευε (από λάθος) ότι ο Βοναπάρτης είχε αρπάξει τη «Μόνα Λίζα» από τη γενέτειρά της πριν από έναν αιώνα! Ενώ στην πραγματικότητα την είχε πουλήσει ο ίδιος ο Ντα Βίντσι στον Φραγκίσκο Α’ της Γαλλίας τουλάχιστον 250 χρόνια πριν από τη γέννηση του γάλλου στρατηλάτη…

Ποιος είναι όμως αυτός ο περίφημος κλέφτης;

Ο Βιντσέντσο Περούτζια γεννήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 1881 στην Ντουμέντζα της Λομβαρδίας από φτωχή εργατική οικογένεια: ο πατέρας του ήταν χτίστης. Η κακή οικονομική κατάσταση της οικογένειας τον ανάγκασε να βγει νωρίς νωρίς στη βιοπάλη, κι έτσι ήδη από τα 12 χρόνια της ζωής του έγινε βοηθός σε μαραγκούς και μπογιατζήδες. Όμως μπορεί να ήταν ανειδίκευτος εργάτης, αλλά είχε μεγάλα όνειρα να γίνει ζωγράφος. Έτσι ακολούθησε το κύμα των ιταλών μεταναστών της περιόδου, και το 1907, σε ηλικία 25 ετών, φεύγει από το χωριό του να γνωρίσει τον κόσμο.

Ήταν καυγατζής και θερμόαιμος, δεν άφηνε τίποτα να πέσει κάτω, ιδιαίτερα αν η προσβολή στρεφόταν κατά της οικογένειας ή της πατρίδας του.

Εγκαταστάθηκε στο Παρίσι με τα δυο του αδέρφια σε ένα μικρό διαμέρισμα στην ιταλική συνοικία της πόλης. Μόνο ευπρόσδεκτος δεν ένιωσε όμως στη γαλλική μητρόπολη, καθώς οι Γάλλοι τον αποκαλούσαν απαξιωτικά «μακαρονά» και τον χλεύαζαν για την ιταλική προφορά του. Και όλα αυτά οι Γάλλοι, οι οποίοι είχαν κλέψει από την πατρίδα του, όλους τους θησαυρούς των μουσείων τους! Ο Περούτζια εντάχθηκε αμέσως στον εγκληματικό υπόκοσμο του Παρισιού και μπλέχτηκε σε αρκετές υποθέσεις μικροκλοπής. Η αστυνομία τον είχε μάλιστα συλλάβει δύο φορές πριν από τη μεγάλη ληστεία: τον Ιούνιο του 1908 πέρασε μια νύχτα στο κρατητήριο όταν αποπειράθηκε να ληστέψει μια ιερόδουλη και 8 μήνες αργότερα μπήκε για έναν μήνα στη φυλακή, καθώς πιάστηκε να οπλοφορεί σε έναν καυγά…

Δουλεύοντας σε εταιρία κατασκευών, βρέθηκε στο μουσείο του Λούβρου για κάτι επισκευές και τότε ήταν που του καρφώθηκε η ιδέα να κλέψει το αριστούργημα του Ντα Βίντσι, για να το επέστρεφε στα πάτρια εδάφη. Μπαινοβγαίνοντας ανενόχλητος λοιπόν στο μουσείο, ο Βιντσέντσο εξοικειώθηκε με τα κατατόπια και τις εξόδους, αλλά και με τις βάρδιες των φρουρών.

Το πρωινό της Δευτέρας, 21 Αυγούστου 1911, το Λούβρο όπως κάθε Δευτέρα, ήταν κλειστό. Ο Περούτζια μαζί με τους υπόλοιπους εργάτες μπήκαν ανενόχλητοι στο μουσείο και κατευθύνθηκαν στον χώρο εργασίας τους. Χωρίς να χάσει χρόνο, πλησίασε κάποια στιγμή τη «Μόνα Λίζα», την ξεκρέμασε από τον τοίχο και τη μετέφερε στη σκάλα υπηρεσίας, όπου την έβγαλε από την κορνίζα αλλά και το γυάλινο περίβλημα και κατευθύνθηκε αγέρωχα προς την κεντρική σκάλα, έχοντας κρύψει τον καμβά κάτω από την ποδιά εργασίας του.

Βρήκε όμως την κεντρική είσοδο κλειδωμένη. Και ακούστε τι έκανε: ξεβίδωσε το πόμολο, το έβαλε στην τσέπη του και διαμαρτυρήθηκε στον υδραυλικό που περνούσε πως κάποιος είχε κλέψει το πόμολο της πόρτας και δεν μπορούσε να βγει έξω! Ήρθε ο μόνιμος υπάλληλος του Λούβρου και χρησιμοποίησε το κλειδί του για να ανοίξει την πόρτα στον Περούτζια και έτσι η «Τζοκόντα» βγήκε από το Λούβρο από την κύρια είσοδο…

Έκλεψε την «Μόνα Λίζα» μέρα μεσημέρι και βγήκε από την κεντρική είσοδο του Μουσείου.

Οι γαλλικές εφημερίδες και ο παγκόσμιος Τύπος οργίασαν για τη ληστεία με πηχυαίους τίτλους και σκανδαλοθηρικά εξώφυλλα, την ίδια ώρα που επικήρυξη τοιχοκολλήθηκε σε όλο το Παρίσι για την ανεύρεση του έργου τέχνης. Τα πλήθη συνωστίζονταν στα αστυνομικά τμήματα αλλά και στο Λούβρο για να δουν την αδειανή θέση της «Τζοκόντα» (μεταξύ των οποίων και ο Φραντς Κάφκα). Σατιρικά σκίτσα, ανέκδοτα ακόμα και τραγούδια του καμπαρέ κυκλοφόρησαν για την προβεβλημένη κλοπή, κάνοντας τελικά τη «Μόνα Λίζα» τον διασημότερο πίνακα του κόσμου. Έντρομος ο Περούτζια, ανακάλυψε ότι δεν είχε κλέψει ένα παλιό ιταλικό αριστούργημα από τις προθήκες του μουσείου αλλά αυτό που μέσα σε λίγες εβδομάδες μετατράπηκε στον γνωστότερο πίνακα όλων των εποχών!

Ο Περούτζια συνέχισε πάντως να δουλεύει στο Παρίσι και έκανε σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Καλός μαραγκός καθώς ήταν, έφτιαξε ένα μπαούλο με κρυμμένο πάτο και έκρυψε εκεί τη «Μόνα Λίζα», φασκιωμένη σε κόκκινο πανί. Αφού περίμενε 28 μήνες ώστε να καταλαγιάσουν οι έρευνες και να κοπάσει ο σάλος, μετέφερε το μπαούλο με τρένο στη Φλωρεντία, όπου έφτασε στις 10 Δεκεμβρίου 1913 και έκλεισε δωμάτιο σε ξενοδοχείο. Τις επόμενες μέρες ήρθε σε επαφή με γνωστό γκαλερίστα της πόλης, όταν του απέστειλε μια επιστολή που έγραφε: «Είμαι ένας ιταλός πατριώτης που έχει καταληφθεί από την επιθυμία να επιστρέψει στην Ιταλία του έναν από τους αναρίθμητους θησαυρούς που της έχει κλέψει ο Ναπολέων».

Οι δυο άντρες συναντήθηκαν στο γραφείο του γκαλερίστα, παρουσία του διευθυντή της ξακουστής Γκαλερί Ουφίτσι της Φλωρεντίας, αφού εκεί ήθελε να πουλήσει ο Περούτζια τον πίνακα. Οι δυο ειδικοί κατάλαβαν αμέσως ότι ο πίνακας ήταν αυθεντικός, έκαναν πάντως πως είχαν αμφιβολίες για τη γνησιότητά του ώστε να κερδίσουν χρόνο. Αφού έπεισαν τον Περούτζια να τους αφήσει τον πίνακα για να τον εξετάσουν οι συντηρητές της Ουφίτσι, ειδοποίησαν την αστυνομία και την επομένη, 11 Δεκεμβρίου, συνελήφθη.

Η ιταλική κυβέρνηση αρνήθηκε να τον εκδώσει στη Γαλλία και ο Περούτζια καταδικάστηκε τελικά σε 1 χρόνο και 15 μέρες φυλάκιση για το αδίκημά του, καθώς οι ιταλοί δικαστές αναγνώρισαν τα πατριωτικά κίνητρα της πράξης του. Στην έφεση που άσκησε μάλιστα, η ποινή μειώθηκε στους 7 μήνες και 9 μέρες. Όσο για την «Τζοκόντα», έκανε ένα μεγάλο πέρασμα από πλήθος ιταλικών μουσείων σε Φλωρεντία, Ρώμη και Μιλάνο και χιλιάδες Ιταλοί είχαν τη δυνατότητα να τη θαυμάσουν, δικαιώνοντας μερικώς το όραμα του Περούτζια. Έπειτα από την ιταλική τουρνέ της, επέστρεψε φρουρούμενη με τρένο στο Λούβρο στις 4 Ιανουαρίου 1914.

Ο Βιντσέντσο Περούτζια επέστρεψε στη γενέτειρά του ως ήρωας! Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε μάλιστα τη χώρα του από τιμητική στρατιωτική θέση, καθώς ο πατριωτισμός του να κλέψει το ιταλικό αριστούργημα εκτιμήθηκε απ’ όλους σχεδόν τους ομοεθνείς του. Το 1921 παντρεύτηκε μια Ιταλίδα και παρά την απέχθεια που ένιωθε για τους Γάλλους και τη χώρα τους, μετακόμισε με την οικογένειά του στο Παρίσι, όπου και άνοιξε ένα παντοπωλείο στα περίχωρά του. Εκεί πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του, φρόνιμος πια και μακριά από τον υπόκοσμο, όταν και χάθηκαν τα ίχνη του εντελώς. Σύμφωνα με την κόρη του, έζησε μια ζωή ευημερίας στη Γαλλία και πέθανε αιφνίδια από ανακοπή καρδιάς το 1925, σε ηλικία 44 ετών…

Ο Περούτζια, ανακάλυψε ότι δεν είχε κλέψει απλά έναν παλιό ιταλικό πίνακα από τις προθήκες του μουσείου, αλλά αυτό που μέσα σε λίγες εβδομάδες μετατράπηκε στον γνωστότερο πίνακα όλων των εποχών!

ΚΛΟΠΕΣ έργων τέχνης

10 ληστείες έργων τέχνης: https://bit.ly/3mfxL24

Τα κλεμμένα της Εθνικής πινακοθήκης: https://bit.ly/3y93ncA

Η μεγαλύτερη ληστεία έργων τέχνης: https://bit.ly/2SAE8R5

Η Isabella Stewart Gardner και το μουσείο της: https://bit.ly/3qIBpSw

Η “Κραυγή” του Munch δεν είναι ένας πίνακας https://bit.ly/3t0K1nR