Επειδή έχω βαλθεί να κάνω άρθρα για όσα περισσότερα Ελληνικά νησιά μπορώ, θυμήθηκα τότε που είχα πάει στην Λέρο να παίξω ως dj, που με είχαν εντυπωσιάσει κάποιες μεριές του νησιού όσο και το μεγάλο και εντελώς προστατευμένο λιμάνι του.
Εκεί στην άκρη αυτού του υπέροχου λιμανιού, υπάρχει ένας ολόκληρος οικισμός – μνημείο του Ιταλικού ρασιοναλισμού. Η περιοχή τότε – επί Ιταλών – λεγόταν PortoLago, τώρα λέγεται Λακκί.
Το Portolago λοιπόν, είναι μια σειρά από εξαιρετικά κτίρια που κληρονομήσαμε και καταστρέφουμε. Το πόσο αδιαφορούμε για έναν αρχιτεκτονικό θησαυρό, το πόσο τον έχουμε παρατήσει στην φθορά του χρόνου, το πόσο η πολιτεία, το υπουργείο Πολιτισμού αλλά και η τοπική κοινωνία της Λέρου φταίνε, θα το αποφασίσουμε αφού πρώτα διαβάσουμε και δούμε τις φωτογραφίες της ντροπής.
Φωτογραφία που αποτυπώνει το μέγεθος του λιμανιού και το στενό άνοιγμα
Πως έχει η ιστορία
Το Λακκί (Portolago), με πληθυσμό 1.990 κατοίκων, είναι μια κοινότητα στο ελληνικό νησί της Λέρου, στον όρμο Λακκίου. Η περιοχή χτίστηκε ως η κύρια βάση του Ιταλικού Βασιλικού Ναυτικού στα Δωδεκάνησα ξεκινώντας το 1923. Η πόλη του Portolago ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1930 υπό ιταλική κυριαρχία, ως νέα πρότυπη πόλη όπου οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν από τον ιταλικό στρατό. Ύστερα, όταν η Λέρος (και τα Δωδεκάνησα) επέστρεψαν στην Ελληνική επικράτεια – το 1947 – μετονομάστηκε σε Λακκί.
Όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, η Λέρος είχε κυβερνηθεί από την Ιταλία το 1912-1943. Οι ιταλικές αρχές ίδρυσαν την πόλη του Πόρτο Λάγο στη δεκαετία του 1930 ως νέα πρότυπη πόλη. Το όνομα προέρχεται από τον Μάριο Λάγο, κυβερνήτη της ιταλικής αποικίας από το 1922 έως το 1936. Είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της ιταλικής ορθολογιστικής και φασιστικής αρχιτεκτονικής, με κτίρια από τους Armando Bernabiti και Rodolfo Petracco. Λέγεται ότι ο Μουσολίνι είχε έπαυλη για τον εαυτό του κοντά στην πόλη.
Τα κτίρια περιλαμβάνουν:
Κάσα ντε Μπαλίγια (Σπίτι της Φασιστικής Νεολαίας) (1933),
Σκεπαστή αγορά (1934-1936),
Δημοτικό σχολείο και παιδικός σταθμός (1934-1936),
Το Δημαρχείο και Κάσα ντελ Φάσκιο (Έδρα του Φασιστικού Κόμματος) (1935-1938),
Κινηματογράφος/Θέατρο (1936-1938),
Εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου (σημερινός Άγιος Νικόλαος, 1935-1939)
Αεροφωτογραφίες του Porto Lago τότε (1940) και τώρα (κάτω)
Ναυτική βάση
Το Portolago χτίστηκε ως η κύρια βάση του ιταλικού βασιλικού ναυτικού στα Δωδεκάνησα αρχίζοντας το 1923, καθώς το λιμάνι της Ρόδου ήταν πολύ μικρό. Ο κόλπος στο λιμάνι της Λέρου είναι βαθύς, με μήκος 3.5 χλμ. και πλάτος άνω του 1 χλμ., καθιστώντας το κατάλληλη θέση για ναυτική βάση, στην πραγματικότητα μια από τις καλύτερες στην ανατολική Μεσόγειο. Υπό ιταλική κυριαρχία, ο κόλπος ήταν οχυρωμένος. Υπήρχε διπλός βραχίονας πέρα από τη στενή είσοδο και αρκετός οπλισμός. Η ναυτική βάση περιλάμβανε όπως ήδη έγραψα, πολλά κτίρια και εγκαταστάσεις του ναυτικού, όπως επίσης είχε χώρο προσγείωσης και για υδροπλάνα. Η φρουρά του νησιού περιλάμβανε περίπου 6.500 άνδρες. Ήταν το λιμάνι για δύο αντιτορπιλικά, δύο μικρές πυραυλακάτους και τέσσερα υποβρύχια.
Φτάνοντας στο σήμερα
Κατά καιρούς τα μεγάλα έντυπα και ΜΜΕ του πλανήτη γράφουν και λένε υπέροχα πράγματα για την Ελλάδα, αλλά όταν μας κάνουν κριτική δεν μας αρέσει. Η μεγάλη εφημερίδα Guardian της Μεγάλης Βρετανίας μας εξευτέλισε για το πόσο παρατημένος και κατεστραμμένος είναι ο οικισμός στο Λακκί, αλλά το BBC, σε εντελώς αντίθετη γραμμή αποθέωσε τις ομορφιές και τις ιδιαιτερότητες της «πιο παράξενης ελληνικής πόλης», όπως χαρακτηριστικά την αποκάλεσε: “Μιας πόλης με υπέροχα κτίρια που την κάνουν να ξεχωρίζει από όλα τα γνωστά τουριστικά θέρετρα της Ελλάδας”.
Λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν ακόμη και για την ύπαρξη αυτής της πόλης, ενώ ακόμη και οι ίδιοι οι κάτοικοι κάνουν τα αδύνατα δυνατά να την καταστρέψουν με κάτι ακαλαίσθητα κτίσματα που φτιάχνουν.
Την περίοδο που ξεκίνησε να γίνεται το Portolago, ολόκληρη η παραλία ήταν μια ακατοίκητη, βαλτώδης έκταση.
Το Λακκί θεωρείται σήμερα το μοναδικό αυθεντικό δείγμα Ρασιοναλιστικής Αρχιτεκτονικής εκτός Ιταλίας.
Όταν έφτασαν στη Λέρο οι δύο ιταλοί αρχιτέκτονες Petracco και Bernabiti άρχισαν να σχεδιάζουν από μηδενική βάση τον οικισμό.Έτσι κατέληξαν στα σχέδια μιας πόλης με φαρδείς, κυρτούς δρόμους στην οποία προτεραιότητα θα ήταν η αποτελεσματικότητα και η τάξη, ενώ θα αναδεικνύονταν η ομορφιά και η αρμονία. Στην ανατολική πλευρά της περιμέτρου μια σιδηροδρομική γραμμή θα μετέφερε εμπορεύματα από το λιμάνι στο τελωνείο. Δίπλα σε αυτό θα βρισκόταν η οικονομική ζώνη όπου θα στεγαζόταν και ο κινηματογράφος, η αγορά και το ξενοδοχείο. (ΚΆΤΩ ΦΩΤΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΊΟ)
Το Λακκί έχουν επισκεφτεί χιλιάδες τουρίστες και ερευνητές τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα γίνονται πολύ αργά, κάποιες εργασίες αποκατάστασης και αναπαλαίωσης των παλαιών κτηρίων, όμως η κατάσταση της παλιάς πόλης παραμένει αρκετά κακή.
Αν και κάποιες εργασίες στο παλιό ξενοδοχείο και το τελωνείο συνεχίζονται, αρκετά άλλα κτήρια βρίσκονται στα πρόθυρα της καταστροφής, ενώ ταυτόχρονα οι άσχετες επεκτάσεις που έχουν κατασκευάσει οι ντόπιοι χωρίς τον έλεγχο κάποιας αρχής προστασίας του ιδιότυπου τοπικού στυλ αρχιτεκτονικής, έχουν χαλάσει την ομοιομορφία.
Έτσι, πληθαίνουν δυστυχώς οι φωνές που υποστηρίζουν ότι η παρακμή του αρχιτεκτονικού στυλ του Λακκιού, το απομακρύνει από την κατάκτηση της προστασίας της Unesco.
Κι όμως αυτός ο τόπος που θα έπρεπε να αποτελεί ένα υπαίθριο μουσείο-στολίδι της Ελλάδας και Μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς σε κίνδυνο της UNESCO, έχει παραδοθεί στην εγκατάλειψη και την παρακμή.
H σκηνοθέτης Ιωάννα Ασμενιάδου-Φωκά, έκανε ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ για το Λακκί και τα κτίρια του, που για να το τελειώσει πέρασαν 4 χρόνια. Το ντοκιμαντέρ λέγεται «Portolago – Φαντάσματα στο Αιγαίο», και όπως λέει η ίδια: “Αυτό που προσπάθησα να κάνω με τη δουλειά μου ήταν να κερδίσω το ενδιαφέρον της UNESCO για να μπει η πόλη στα Μνημεία σε κίνδυνο”
Το αίθριο στην αγορά
Tο υπουργείο Πολιτισμού και η Πολιτεία ακόμα ΔΕΝ έχουν δείξει το παραμικρό ενδιαφέρον για αυτό τον ιστορικό τόπο.
Γιατί το αφήνει η Πολιτεία να καταστρέφεται μέρα τη μέρα, υποκύπτοντας στο αμείλικτο πέρασμα του χρόνου;
(Οι περισσότερες φωτογραφίες είναι του Αναστάση Αγάθου)
Πηγές: athensmagazine.gr / prototheme.gr / Rodiaki.gr (ΡΟΔΙΑΚΗ)
ΚΑΤΙ ΑΝΑΛΟΓΟ: Καμμένα Βούρλα: Φτου σας ρε ξεφτίλες https://bit.ly/3x84nNd
Και για να μαθαίνουμε και κάτι περισσότερο.
Γράφω στην αρχή του άρθρου για τον Ιταλικό ρασιοναλισμό. Λοιπόν, ο Ρασιοναλισμός (ορθολογιστική Αρχιτεκτονική) γεννήθηκε στις αρχές του 1900 και αποτέλεσε, όχι απλά ένα καινούργιο αρχιτεκτονικό στυλ, αλλά μια νέα αρχιτεκτονική κοσμοθεωρία, έναν καινούργιο τρόπο αντιμετώπισης της σχέσης του αρχιτεκτονήματος με τον άνθρωπο και την κοινωνία, ένα κίνημα που χαρακτηρίζεται από τον άμεσο συσχετισμό φόρμας και λειτουργικότητας, από την εξάλειψη των διακοσμητικών στοιχείων, την χρήση καινοτόμων υλικών και καθαρών όγκων. Ακολουθώντας το ισχυρό ρεύμα ανανέωσης και μοντερνισμού που έπνεε στις αρχές του περασμένου αιώνα, ο Ιταλικός Ρασιοναλισμός εμπνεύστηκε από τις διδαχές και τις πρακτικές των φημισμένων εκπροσώπων του Μοντέρνου Κινήματος (όπως ο Gropius στην Γερμανία, ο Le Corbusier στην Γαλλία, ο Aalto στην Φινλανδία ή ο Wright στην Αμερική) συνδυάζοντας τον ορθολογισμό και την λειτουργικότητα με την δημιουργική έμπνευση.
Κι’ άλλα άρθρα για τα Δωδεκάνησα
Το υπέροχο θέατρο της Ρόδου υπό κατάρρευση: https://bit.ly/3eYT5Ey
Παρατημένος ο ναός του Ασκληπιού στην Κω: https://bit.ly/3kYJIZt
ΛΕΙΨΟΙ: Κάτι συμβαίνει σ’ αυτό το νησί https://bit.ly/3hll6rA
Μια ανάσα από την Τουρκία https://bit.ly/2QxlGYJ
Είδα το νησί μου, την Πάτμο μου https://bit.ly/3wJNyIn
Η ωραιότερη μικρή πλατεία της Ελλάδας: https://bit.ly/2EtM2yR
Τα βλέμματα στην ΝΙΣΥΡΟ: https://bit.ly/36ucs3G
——————————————–
