Το 2021 γιορτάσαμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική επανάσταση του 1821, ένα γεγονός που γοήτευσε πολλούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα τους καλλιτέχνες. Συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφοι, γλύπτες επηρεάστηκαν και παρουσίασαν έργα τέχνης εμπνευσμένα από τους ήρωες μας.
Η επανάσταση του ’21 κανονικά θα έπρεπε να είναι μία πηγή ανεξάντλητης έμπνευσης για τον ελληνικό κινηματογράφο. Αντιθέτως, όμως, οι κινηματογραφικές παραγωγές, με θέμα το ’21, πρέπει να θεωρούνται ελάχιστες, καμιά δεκαριά και οι περισσότερες πλέον θεωρούνται “cult”, για να μην τις χαρακτηρίσουμε με λέξεις που θα μας στεναχωρήσουν.
Γιατί ο Ελληνικός κινηματογράφος δεν κατάφερε να αξιοποιήσει σωστά το 1821; Γιατί οι ταινίες που έγιναν ήταν τύπου “φουστανέλα”;
Πριν περάσω και παρουσιάσω αναλυτικά τις ταινίες, να πω πως οι περισσότερες ήταν ιδιαίτερα χαμηλής ποιότητας και αισθητικής, με κακογραμμένο σενάριο, φτηνές παραγωγές και πρόχειρες. Αρκετές απ’ αυτές ήταν προπαγανδιστικές, με ηρωικές εξάρσεις, που έφταναν στο σημείο να παρουσιάζουν Έλληνες και Τούρκους μονοδιάστατα, σχεδόν γραφικά και μάλλον μακριά από την ιστορική αλήθεια.
Μια άλλη διαπίστωση που έκανα ψάχνοντας να βρω αυτές τις ταινίες, είναι το γεγονός πως μεγάλες μορφές του αγώνα, όπως ο Γιώργος Καραϊσκάκης, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Μακρυγιάννης κ.α. είναι εξαφανισμένες. Δεν καταλαβαίνω για ποιο λόγο.
Τέλος πάντων, αυτές οι ταινίες γυρίστηκαν, αυτές θα δούμε παρακάτω, αν και πολύ θα θέλαμε κάποια στιγμή να γυριστεί μια αξιοπρεπής, ιστορική ταινία για το ’21. Έχουμε βαρεθεί εδώ και δεκαετίες, κάθε 25η Μαρτίου να βλέπουμε από τα κανάλια το πολύ τέσσερις πέντε ταινίες, από τότε έκαναν κουμάντο εντός και εκτός πλατό οι χουντικοί συνταγματάρχες και οι λογοκριτές.
Έχουμε και λέμε λοιπόν…
«Ζάλογγο, το Κάστρο της Λευτεριάς»: Από τις πρώτες, μπορεί και η πρώτη ταινία για το ’21 και ίσως από τις κάπως αξιοπρεπείς παραγωγές παρά τις δυσκολίες της εποχής, καθώς η ταινία γυρίστηκε το 1958. Σκηνοθέτης της ήταν ο Στέλιος Τατασόπουλος, και μουσική έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις. Το θέμα της καταπιάνεται με την ηρωική μάχη των Σουλιωτών εναντίον του Αλή Πασά με αρχηγό τον Φώτο Τζαβέλλα και τον Κόγκα Δράκο. Μετά από προδοσία, το Σούλι καταλαμβάνεται από τους Τουρκαλβανούς και οι Σουλιώτισσες για να μην πέσουν στα χέρια τους ρίχνονται στο γκρεμό του Ζαλόγγου με τα μωρά τους, ενώ ο καλόγερος Σαμουήλ ανατινάζει το Κούγκι. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Τζαβαλάς Καρούσος, Ανδρέας Ζησιμάτος, Νίνα Σγουρίδου, Βύρων Πάλλης, Δήμος Σταρένιος, Νίκος Φέρμας, κα.
«Μπουμπουλίνα»: Την ίδια περίπου εποχή, ο Κώστας Ανδρίτσος γυρίζει την «Μπουμπουλίνα», μία σχετικά ευπρόσωπη παραγωγή, στην οποία κυριαρχεί η μορφή της Ειρήνης Παππά στον ομότιτλο ρόλο, η οποία στέκει αγέρωχη με την εμφάνιση της, δίνοντας έναν άλλο αέρα στην ταινία. Από κοντά ο πολύ καλός Διονύσης Παπαγιαννόπουλος στο ρόλο του κακού, ενώ εμφανίζονται και οι Ανδρέας Μπάρκουλης, Μιράντα Μυράτ, Χριστόφορος Νέζερ, Γκίκας Μπινιάρης, Γεωργία Βασιλειάδου.
«Η Λίμνη των Στεναγμών»: (γνωστή και ως “Κυρά Φροσύνη και ο Αλή Πασάς”).Ακόμη μία ταινία με την Ειρήνη Παππά, την οποία γύρισε το 1959 ο Γρηγόρης Γρηγορίου και αποτελεί ακόμη μία παραγωγή που ξεφεύγει από τη γενική εικόνα των ταινιών του είδους. Βέβαια η ταινία ασχολείται περισσότερο στον έρωτα της Ελληνίδας καλλονής και του Τούρκου «πρίγκιπα», αλλά και στο αρρωστημένο πάθος του Αλή Πασά για αυτήν, παρά στις διαφορές Ελλήνων και Τούρκων. Η ταινία τελειώνει με την κυρά Φροσύνη να πέφτει στη λίμνη των Ιωαννίνων και τον Μουχτάρ να θρηνεί… Εκτός από την Ειρήνη Παππά, πρωταγωνιστούν και οι Ανδρέας Μπάρκουλης, στο ρόλο του Μουχτάρ, γιο του Αλή Πασά, τον οποίο ερμηνεύει ο επιβλητικός Τζαβαλάς Καρούσος. Επίσης, παίζουν οι Ελένη Ζαφειρίου, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Ανδρέας Ζησιμάτος κα.
«Σαράντα Παλικάρια»: Ταινία 100% φουστανέλα – που είναι σαν βουκολικό δράμα της εποχής παρά μια ιστορική ταινία για την επανάσταση του ’21. Ξεχασμένη πια ακόμα και από τους φανατικούς σινεφίλ. Για να φανταστείτε ο Ανδρέας Ντούζος ήταν ο πρωταγωνιστής και όχι ο Ρηγόπουλος ή ο Καζάκος. Είναι του 1961 σε σκηνοθεσία Γιώργου Πετρίδη, ο οποίος αφηγείται – στα όρια της γραφικότητας – την ιστορία ενός τσοπάνου που ακολουθεί στο βουνό τον Κίτσο και τα παλικάρια του, που πολεμούν τους Τούρκους.
«Η έξοδος του Μεσολογγίου»: Οι τελευταίες ημέρες της ιστορικής πολιορκίας του Μεσολογγίου και η απελπισμένη αλλά και θαρραλέα έξοδος των αποκλεισμένων από τους Τούρκους υπερασπιστών της πόλης, γυρισμένη από τον Δημήτρη Δούκα το 1965. Η ταινία έχει αδυναμίες, κυρίως τεχνικές και σεναριακές, αλλά σίγουρα δεν είναι και η χειρότερη του είδους. Αντιθέτως, έχει ορισμένες καλές στιγμές με βασικότερες όταν εμφανίζεται ο κορυφαίος Μάνος Κατράκης. Παίζουν ακόμη οι Τζαβαλάς Καρούσος, Άννα Ιασωνίδου, Ίλια Λιβυκού, Τάκης Εμμανουήλ, Χριστόφορος Ζήκας κα.
«Παπαφλέσσας»: Μια παραγωγή, σύμπραξη του Φίνου και του Τζέιμς Πάρις, ήταν η ακριβότερη της εποχής ίσως και όλων των εποχών για την Ελλάδα, καθώς κόστισε τότε το εξωφρενικό ποσό των 12 εκατομμυρίων δραχμών. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και το «Μπεν Χουρ» του Ελληνικού κινηματογράφου. Ταινία του 1971 – ντάλα χούντα – με χάλια σενάριο και εντελώς επιφανειακή, με σκηνοθέτη τον Ερρίκου Ανδρέου. Πάντως στην ταινία υπάρχουν εκατοντάδες κομπάρσοι, πολλά εξωτερικά γυρίσματα και δεκάδες πρωταγωνιστές που παίζουν μικρούς ρόλους. Παίζει σχεδόν η εθνική Ελλάδος της εποχής, μεταξύ των οποίων και οι: Αλέκος Αλεξανδράκης, Άγγελος Αντωνόπουλος, Χρήστος Πολίτης, Κάτια Δανδουλάκη, Λαυρέντης Διανέλλος, Θόδωρος Μορίδης, Ηλίας Λογοθέτης, Σταύρος Ξενίδης κ.α. Στα κατά της ταινίας οι ψεύτικες μάχες, οι ατσαλάκωτες και κατάλευκες φουστανέλες των παλικαριών που εφορμούν και αρκετές σκηνές με γκάφες και γραφικότητες. Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ πάντως, στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας είναι καλός.
«Μαντώ Μαυρογένους»: Ταινία του 1971, που απ’ ότι λένε οι γνώστες, η Καρέζη μετάνιωσε πικρά που την έκανε. Ήταν λάθος της να συμμετάσχει σε έργο που σκηνοθέτησε ο Κώστας Καραγιάννης – που η πιάτσα τον αποκαλούσε “μετρ της άρπα κόλας”. Αλλά για να λέμε και του στραβού το δίκιο, ούτε η ίδια αποχωρίστηκε την ψεύτικη βλεφαρίδα και το eye liner. Κατά τα’ άλλα το σενάριο ήταν άθλιο και οι δραματικές σκηνές προκαλούν απίστευτο γέλιο. Παίζουν ακόμα: Πέτρος Φυσσούν, Άλκης Γιαννακάς, Σταύρος Ξενίδης, Λαυρέντης Διανέλλος, Αθηνόδωρος Προύσαλης, Ντίνος Καρύδης, Γιώργος Μοσχίδης, καθώς και σε πρώτη εμφάνιση η Ελένη Ερήμου.
«Σουλιώτες»: Ταινία που αν και βασισμένη σε βιβλίο, έχει πάλι άθλιο σενάριο που γύρισε το 1972 ο Δημήτρης Παπακωνσταντής. Καμία σχέση με την ιστορία και τις σκληρές καταστάσεις που επικρατούσαν. Και λάθος casting με τον Χρήστο Πολίτη πρωταγωνιστή, που δεν έκανε ο άνθρωπος για τον ρόλο. Παίζουν επίσης: Κάτια Δανδουλάκη, Γιάννης Κατράνης, Αλέκα Κατσέλη, Χρήστος Καλαβρούζος και Φερνάντο Σάντσο, που επί χούντας είχε έρθει στην πατρίδα μας και έπαιζε συνέχεια στις ηρωικές ταινίες για το ’21 και το ’40.
«Η Δίκη των Δικαστών»: Θα μπορούσε να είναι κάπως καλύτερη αν απέφευγε το εντελώς θεατρικό στήσιμο των σκηνών και αν γυριζόταν σε αληθινούς χώρους και όχι σε ντεκόρ. Παραγωγή της Φίνος Φιλμ του 1974 και πρόκειται για τη δίκη των Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα, που έγινε στο Ναύπλιο το 1834 και τη θαρραλέα στάση του δικαστή Αναστάσιου Πολυζωϊδη. Σκηνοθεσία Πάνος Γλυκοφρύδης, με τους: Νίκο Κούρκουλο (Πολυζωϊδης), Μάνο Κατράκη (εξαιρετικός στο ρόλο του Κολοκοτρώνη), Χρήστο Καλαβρούζο (στρατηγός Πλαπούτας), Χρήστο Τσάγκα (Έντουαρντ Μάσον), Νικηφόρο Νανέρη (Τερτσέτης), Σπύρο Καλογήρου (Σχοινάς) κ.α.
«Μπάιρον: Η Μπαλάντα ενός Δαιμονισμένου»: Έπρεπε να περάσουν περίπου 20 χρόνια για να φτάσουμε στο 1992 και να γυριστεί ταινία με θέμα από την επανάσταση του ’21, με σκηνοθέτη τον Νίκο Κούνδουρο και φυσικά διαφορετική από τα συνηθισμένα. Το φιλμ έχει ως κεντρικό πρόσωπο τον Λόρδο Βύρωνα και επικεντρώνεται όχι τόσο στον αγώνα των Μεσολογγιτών αλλά στους δαίμονες του ρομαντικού ποιητή. Πάντως, η ταινία του Κούνδουρου, είναι ελαφρώς κουραστική, παρά τις καλές της στιγμές της και με τον Μάνο Βακούση στο ρόλο του Μπάιρον να παίζει εντελώς θεατρικά.
Και κάτι απ’ τις μέρες μας
Ο Μάρκος Μπότσαρης στο Hollywood: https://bit.ly/3zUkYWf
Διαβάστε επίσης κι’ άλλα άρθρα για τον Ελληνικό κινηματογράφο
ΑΛΕΚΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΣ: Ο άνθρωπος γραφομηχανή https://bit.ly/3wKkYHK
ΦΙΛΟΠΟΙΜΗΝ ΦΙΝΟΣ: Οι Γερμανοί κρέμασαν τον πατέρα του https://bit.ly/30v0wMY
ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΣΕ Β’ ΡΟΛΟΥΣ που έκλεψαν την παράσταση: https://bit.ly/35lCgyJ
Οι 15 καλύτερες δραματικές Ελληνικές ασπρόμαυρες ταινίες: https://bit.ly/3fOlIU8
Υπέροχα ζευγάρια στο σινεμά και το θέατρο: https://bit.ly/2W44zOg
Οι μανάδες του Ελληνικού κινηματογράφου https://bit.ly/33lU5fU
————————–
