Πάντα όταν διαβάζουμε ή γράφουμε για την Αρχαία Ελλάδα, πάντα κάτι θα πλανάται στον αέρα πως όλα αυτά είναι υποθέσεις ή στα όρια της αβεβαιότητας. Σήμερα θέλω να αναφερθώ στα λιοντάρια της Αρχαίας Ελλάδας. Έχω κάνει ήδη ένα άρθρο για 4 εμβληματικά λιοντάρια, αλλά τις προάλλες που ήμουν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και έβγαλα φωτογραφία ένα λιοντάρι, μου ξαναγεννήθηκε η όρεξη.
Θυμήθηκα την μυθολογία με τον Ηρακλή και το λιοντάρι της Νεμέας, την πύλη των λεόντων στις Μυκήνες, τα λιοντάρια της Δήλου και αποφάσισα ν’ αρχίσω πάλι το διάβασμα και το ψάξιμο: Υπήρχαν άραγε κάποτε λιοντάρια στην Ελλάδα;
Ερώτηση παγίδα, γιατί όλοι μας υποθέτω θεωρούμε σίγουρο πως υπήρχαν, αλλιώς γιατί οι αρχαίοι να τα είχαν συμπεριλάβει στις μυθολογικές τους ιστορίες ή στην τέχνη; Απ’ την άλλη όμως ΠΟΤΕ δεν έχει βρεθεί σε καμία ανασκαφή ούτε ένας σκελετός, ούτε ένα οστό από λιοντάρι. Και η ερώτηση είναι πως γίνεται να μην υπήρχαν λιοντάρια κι’ απ’ την άλλη ένας ολόκληρος πολιτισμός να χρησιμοποιεί τα λιοντάρια, χωρίς στην πραγματικότητα να τα έχει συναντήσει ποτέ στην ζωή του;
Ίσως λοιπόν οι Έλληνες της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (οι Αχαιοί δηλαδή) κατά την περίοδο της μεγάλης οικονομικής και πολιτιστικής τους άνθισης, τότε που είχαν επαφές με ανθρώπους από την Αίγυπτο, την Συρία, την Παλαιστίνη κτλ. ίσως τότε να είδαν λιοντάρια. Άλλωστε οι εμπορικές δοσοληψίες μεταξύ τους ήταν ιδιαίτερα συχνές.
Το λιοντάρι στις Μυκήνες συναντάται κυρίως κατά την περίοδο της οικονομικής και εμπορικής ανάπτυξης της περιοχής, με σημαντικότερο μνημείο την “Πύλη των Λεόντων” η οποία κατασκευάστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα π.χ.
Ο Όμηρος χρησιμοποιεί πολύ συχνά παρομοιώσεις με λιοντάρια, ενώ το ένδοξο όνομα «Λεωνίδας» δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά «απόγονος λέοντα».
Μετά από μια παύση των επαφών με τους ξένους λαούς και μετά από δυόμιση αιώνες, ξαναβλέπουμε το λιοντάρι στον Ελληνικό πολιτισμό. Η εμφάνιση του λιονταριού στην τέχνη, ξαναρχίζει με την εμπορική άνθιση των Ελλήνων του 9ου και 8ου αιώνα π.χ. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι ζωγράφοι και οι γλύπτες που δεν είχαν δει ποτέ λιοντάρι στην ζωή τους, τα έφτιαχναν κατά προσέγγιση και εκτός απ’ το κεφάλι που ήταν κάπως αληθοφανές, το σώμα το έκαναν σαν σώμα σκύλου ή γάτας. Δεν είναι ότι δεν ήξεραν να ζωγραφίζουν, αλλά δεν ήξεραν πως να αποδώσουν με ακρίβεια τις μορφές αυτές που δεν είχαν δει ποτέ στην ζωή τους.
Υπήρχαν και αγγεία ή έργα που το λιοντάρι εμφανιζόταν πιο «κοντά» στην πραγματική του μορφή. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που τα ζωγράφιζαν αυτά είχαν επαφές με κάποιους ανατολίτες μετανάστες οι οποίοι συνέβαλαν στην πιστότερη απόδοση των λιονταριών.
Ωραία λοιπόν, αφού δεν υπήρχαν λιοντάρια στον Ελλαδικό χώρο, πως εξηγείται ο μύθος του Λιονταριού της Νεμέας; Η απάντηση είναι ότι, ναι, στην Ευρώπη υπήρχαν λιοντάρια, αλλά όχι σαν τα Αφρικάνικα. Υπήρχαν τα λεγόμενα, λιοντάρια των σπηλαίων (Panthera leo spelaea). Τα λιοντάρια των σπηλαίων εξαφανίστηκαν περίπου το 10.000 με 8.000 π.χ και έχουν βρεθεί απολιθώματα τους αλλά και τοιχογραφίες από προϊστορικούς ανθρώπους σε διάφορα σπήλαια της Ευρώπης
Οι αναφορές για την ύπαρξη των λιονταριών στον ελλαδικό χώρο, δεν σταματούν στο μυθολογικό Λιοντάρι της Νεμέας. Ο Ηρόδοτος λέει: “Ούρος δε τοίσι λέουσι εστί ο τε δι Ακαρνανίης ρέων Αχελώος”. Επίσης αναφέρει πως λιοντάρια επιτέθηκαν στα στρατεύματα του Ξέρξη γύρω στο 480 στην περιοχή της Μακεδονίας. Δυστυχώς όμως δεν μπορούμε να λάβουμε τους ισχυρισμούς του Ηροδότου σοβαρά. Εκτός του ότι θεωρείται ο πατέρας της ιστορίας, έχει αποδειχτεί ότι ήταν και πατέρας παραμυθιών. Χρησιμοποιούσε πολύ συχνά αφηγήσεις, γενικές γνώμες και απόψεις που άκουγε, χωρίς να κάνει έρευνα. Πιθανότατα όμως επειδή κάθε μύθος εμπεριέχει μικρές αλήθειες, τα «λιοντάρια» που επιτέθηκαν στα στρατεύματα του Ξέρξη, ενδεχομένως να ήταν λύγκες. Οι λύγκες των Βαλκανίων (μεγάλες αγριόγατες) μέχρι και πριν 60 χρόνια ζούσαν σχεδόν σε ολόκληρη τη Μακεδονία, σήμερα βέβαια έχουν περιοριστεί στην Βόρεια Μακεδονία.
Το λιοντάρι της Χαιρώνειας (αριστερά) και της Αμφίπολης (δεξιά)
Ακόμα και ο Αριστοτέλης, ισχυριζόταν ότι υπήρχαν διάφοροι μεμονωμένοι πληθυσμοί λιονταριών στην περιοχή της Μακεδονίας. Μια άποψη που την είχαν υιοθετήσει και ο Ξενοφώντας αλλά και ο Παυσανίας. Παρόλα αυτά, η έλλειψη ευρημάτων που να αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς τους, μας κάνει να υποθέσουμε ότι και οι ίδιοι μιλούσαν για φήμες χωρίς να είναι απολύτως σίγουροι. Η φήμη ότι υπήρχαν λιοντάρια στη Μακεδονία και ίσως και στην Θράκη, πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ισχυρή ακόμα και στην αρχαιότητα. Στις Μακεδονικές δυναστείες κιόλας το κυνήγι λιονταριού, συναντιέται πολύ συχνά σαν θέμα παράστασης σε τοιχογραφίες και σε ψηφιδωτά.
Ψηφιδωτό με κυνήγι λιονταριού από την Μακεδονία.
Πιστεύω επίσης, πως ελλείψει των κατάλληλων μέσων και μεθόδων, ακόμα και οι μεγαλύτεροι επιστήμονες, φιλόσοφοι και καλλιτέχνες της εποχής εκείνης, πρέπει να αδυνατούσαν να αποδείξουν την ύπαρξη τους και περιορίζονταν σε υποθέσεις.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η ύπαρξη των λιονταριών στον ελλαδικό χώρο μάλλον θα πρέπει να θεωρηθεί μύθος. Διαβάζω σε πολλά άρθρα, ότι πολλοί άνθρωποι, ακόμα και επιστήμονες, ισχυρίζονται την ύπαρξη τους, χωρίς να έχουν καμία αρχαιολογική ή παλαιοντολογική μαρτυρία, παρά μόνο μικρές αναφορές από διαφόρους ιστορικούς της αρχαιότητας ή καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις. Φυσικά, ποτέ δεν θα αποκλείσω το ενδεχόμενο να βρεθούν οι κατάλληλες αποδείξεις στο μέλλον, οι οποίες ίσως να ανατρέψουν και πάλι τις γνώσεις και τις απόψεις μας για την ύπαρξη των λιονταριών στην πατρίδα μας.
Το λιοντάρι είναι ένα ζώο που κατείχε σημαντική θέση στην ζωή των αρχαίων Ελλήνων. Εδώ τα λιοντάρια της Δήλου.
Δεκάδες αμφορείς και αγγεία έχουν ζωγραφισμένα λιοντάρια. Κυρίως τον Ηρακλή με το λιοντάρι της Νεμέας.
Ένα λιοντάρι στο Εθνικό αρχαιολογικό μουσείο
Το λιοντάρι της Κέας, σκαλισμένο πάνω σε βράχο.
Ο λέων της Κάντζας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Τα 4 Λιοντάρια της Ελλάδας: https://bit.ly/2xwzmX4
————————————————
Ο Ξενοφών στο έργο του «Κυνηγετικός», λέει ότι τα λημέρια των λιονταριών είναι στα όρη Χορτιάτης και Παγγαίο. Ενώ ο Έλληνας περιηγητής και γεωγράφος Παυσανίας διηγείται ότι ο ολυμπιονίκης στο παγκράτιο Πολυδάμας, τον 5ο αιώνα π.Χ., σκότωσε με γυμνά χέρια ένα λιοντάρι στην περιοχή του Ολύμπου. Ο αθλητής θαύμαζε πάρα πολύ τον Ηρακλή και ήθελε με αυτόν τον τρόπο να μιμηθεί τον πρώτο άθλο του ήρωα, στη Νεμέα.
Κι’ ενώ το λιοντάρι του Πειραιά βρίσκεται στην Βενετία (αριστερά), στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά, στέκεται αγέρωχο το λιοντάρι του Μοσχάτου (δεξιά).
———————————————————–
