Παύλος Μελάς: Όνομα βαρύ με ιστορία

Παύλος Μελάς, ο ήρωας, ο σπουδαίος πολεμιστής, ο άνθρωπος που δίχως αυτόν πιθανά να μην απελευθερωνόταν η Μακεδονία μας. Ένας γενναίος και πανέμορφος άντρας που όλες οι γυναίκες ήταν ερωτευμένες μαζί του και που έφυγε από την ζωή με αδιευκρίνιστο τρόπο. Ήταν 34 ετών.

Παύλος Μελάς, ένας ήρωας με βαρύ – για την Ελλάδα – όνομα. Το ίνδαλμα της νεότερης Ιστορίας μας. Με το αίμα του στέριωσε τον Μακεδονικό Αγώνα. Ένας νέος άνθρωπος, με πολλές ικανότητες και προσόντα, που έχασε τη ζωή του χωρίς να έχει εξακριβωθεί μέχρι σήμερα πώς ακριβώς σκοτώθηκε. Υποθέσεις κάνουμε μόνο, για τον άδικο χαμό του, που συντάραξε πάρα πολύ κόσμο.

Τα ερωτήματα πολλά − πάμπολλα. Πώς κάποιος με καταγωγή από την Ήπειρο ασχολήθηκε με τον Μακεδονικό Αγώνα; Πώς μπόρεσε να εγκαταλείψει την οικογένειά του και να προσφέρει τα πάντα για τη Μακεδονία; Ποια ήταν η στάση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντί του; Πώς αντιδρούσαν τότε οι Τούρκοι και οι Βούλγαροι στις προσπάθειες απελευθέρωσης της Μακεδονίας; Οι σύντροφοι του ήταν πραγματικοί “σύντροφοι” ή τον φθονούσαν;

Ποιος ήταν ο Παύλος Μελάς; 

Ο Παύλος Μελάς ήταν αξιωματικός πυροβολικού του Ελληνικού στρατού. Ήταν γιος του Μιχαήλ Μελά και γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη. 

Γεννήθηκε στη Μασσαλία της Νότιας Γαλλίας στις 29 Μαρτίου του 1870. Ήταν ένα από τα επτά παιδιά του Ηπειρώτη έμπορου Μιχαήλ Μελά και της Ελένης Βουτσινά, κόρης εύπορου Κεφαλλονίτη εμπόρου από την Οδησσό. Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από τον Παρακάλαμο της Ηπείρου, όπου ακόμη σώζονται τα ερείπια του οικογενειακού πύργου. Η οικογένεια του μετακινήθηκε στην Αθήνα το 1874. Την εποχή εκείνη το κύριο εθνικό και πολιτικό ιδεολογικό ρεύμα στην Ελλάδα ήταν η Μεγάλη Ιδέα, η διεύρυνση των ελληνικών συνόρων για να συμπεριλάβουν ελληνικούς πληθυσμούς που βρίσκονταν υπό ξένη κυριαρχία. Ο πατέρας του συμμεριζόταν αυτό το όραμα, ήταν πάντα στο πλευρό του και δαπάνησε σημαντικό μέρος της περιουσίας του για την πραγμάτωσή του. Ο ίδιος μάλιστα σχολήθηκε με την πολιτική, έγινε κατά περιόδους δήμαρχος Αθηναίων και βουλευτής Αττικής. Σε ένα τέτοιο ιδεολογικό κλίμα λοιπόν ανατράφηκε ο νεαρός Μελάς.

Το 1885 ο Μελάς τελείωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τον επόμενο χρόνο μπήκε στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, απ’ όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός το 1891. Παράλληλα γνώρισε την Ναταλία Δραγούμη, κόρη του πολιτικού και μέλλοντα πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη και αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Ο Στέφανος Δραγούμης ήταν επίσης φλογερός εθνικιστής και είχε εμφυσήσει στα παιδιά του αντίστοιχα ιδανικά. Ο Μελάς και η Δραγούμη παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο του 1892 και απέκτησαν δύο παιδιά: τον Μιχάλη (χαϊδευτικά Μίκης) το 1895 και τη Ζωή (χαϊδευτικά Ζέζα) το 1897 (φωτογραφία κάτω)

Ο αγώνας και ο θάνατος

Σε συνεργασία με το γυναικαδελφό του Ίωνα Δραγούμη στάθηκε από τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού αγώνα, ενισχύοντας τις ελληνικές διεκδικήσεις με όπλα και άνδρες. Κατά την διάρκεια του αγώνα και ενώ βρισκόταν στο σλαβόφωνο χωριό Στάτιστα της Καστοριάς, επιδιώκοντας να συναντηθεί με μια ομάδα ανταρτών, δέχτηκε επίθεση από ένα απόσπασμα του οθωμανικού στρατού. Ο Μελάς τραυματίστηκε από έναν πυροβολισμό και πέθανε υπό ομιχλώδεις συνθήκες. Μετά από περιπετειώδη πορεία βρέθηκε αλλού το σώμα του και αλλού το κεφάλι του. Ενταφιάστηκαν στην Καστοριά. Ήταν 34 ετών.

Αν και η αντάρτικη δράση του Μελά στη Μακεδονία δεν είχε σημαντικά άμεσα αποτελέσματα, ο θάνατός του υψηλόβαθμου στρατιωτικού συγκλόνισε την ελληνική κοινή γνώμη και έστρεψε την προσοχή της στο Μακεδονικό Αγώνα, ως το σύμβολο του οποίου και καθιερώθηκε. Στην Ελλάδα τιμάται ως ήρωας και έχουν ονομαστεί προς τιμήν του το χωριό Μελάς της Καστοριάς και ο Δήμος Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη.

Το σπίτι του, που ήταν για δεκαετίες αφημένο στην τύχη του και που κόντεψαν να το γκρεμίσουν, μετά από αγώνες και κράξιμο – επιτέλους βρέθηκε άκρη και το αναστήλωσαν.

Έτσι είναι σημερα μετά την αναστήλωση.

Ο ίδιος ο Παύλος Μελάς έφιππος με τον γιο του έξω από το σπίτι του στην Κηφισιά.

Παύλος Μελάς

29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904